هدرا هش‌گراف یا Hedera (HBAR) یکی از نوآورانه‌ترین پروژه‌های دنیای فناوری دفترکل توزیع‌شده (DLT) است که با هدف حل محدودیت‌های بلاکچین‌های سنتی طراحی شده. برخلاف بیت‌کوین یا اتریوم که بر پایه ساختار بلاک و زنجیره کار می‌کنند، هدرا از الگوریتمی به نام هش‌گراف (Hashgraph) بهره می‌برد؛ سیستمی که سرعت، امنیت و مقیاس‌پذیری را به سطحی کاملاً متفاوت رسانده است.
ایده‌ی هش‌گراف توسط دکتر لیمون بیراد (Dr. Leemon Baird) در سال ۲۰۱۵ مطرح شد. او که استاد علوم رایانه و افسر سابق نیروی هوایی آمریکا بود، روشی کاملاً متفاوت برای اجماع توزیع‌شده پیشنهاد داد.
هدرا در سال ۲۰۱۸ با یک ICO (عرضه اولیه کوین) تأمین مالی شد و شبکه اصلی آن در سپتامبر ۲۰۱۹ به‌طور عمومی راه‌اندازی گردید. برخلاف بسیاری از پروژه‌ها، مدیریت هدرا بر عهده یک شرکت خاص نیست، بلکه توسط نهادی به نام Hedera Governing Council اداره می‌شود. اعضای این شورا شامل شرکت‌های بزرگی مانند گوگل، آی‌بی‌ام، دویچه‌تله‌کام و دانشگاه LSE هستند.
بلاکچین‌ها معمولاً از الگوریتم‌های اثبات کار (PoW) یا اثبات سهام (PoS) برای اجماع استفاده می‌کنند، درحالی‌که هدرا با هش‌گراف و پروتکل Gossip-about-Gossip کار می‌کند.
در این مدل:
نودها (Nodes) اطلاعات را مثل یک شایعه بین خود پخش می‌کنند.
هر تبادل اطلاعات شامل امضا، هش و زمان است.
اجماع بدون نیاز به ماینینگ سنگین و مصرف انرژی بالا حاصل می‌شود.
نتیجه: تراکنش‌ها در کمتر از چند ثانیه نهایی می‌شوند، هزینه‌ها بسیار پایین است و مقیاس‌پذیری به میلیون‌ها تراکنش در ثانیه می‌رسد.
این سرویس برای ثبت مهر زمان اجماعی (Consensus Timestamp) روی داده‌ها طراحی شده و مانند یک داور بی‌طرف عمل می‌کند. به کمک HCS می‌توان مطمئن شد که ترتیب و زمان وقوع تراکنش‌ها دقیقاً ثبت می‌شود. از این قابلیت در سیستم‌های رأی‌گیری دیجیتال، ردیابی زنجیره تأمین کالا، و مدیریت داده‌های مالی حساس استفاده می‌شود.
HTS این امکان را می‌دهد که توکن‌های بومی، NFT یا توکن‌های قابل تعویض را بدون نیاز به نوشتن کدهای پیچیده ایجاد و مدیریت کنید. کاربران و شرکت‌ها می‌توانند با کارمزدی بسیار پایین، دارایی‌های دیجیتال خود را روی هدرا صادر کنند و تراکنش‌های آن را انجام دهند.
هدرا از قراردادهای هوشمند مبتنی بر Solidity (همان زبانی که در اتریوم استفاده می‌شود) پشتیبانی می‌کند. این قراردادها روی ماشین مجازی سازگار با EVM اجرا می‌شوند و به دلیل معماری خاص هدرا، هزینه‌ی اجرای آن‌ها پایین، پایدار و قابل پیش‌بینی است؛ ویژگی‌ای که برای اپلیکیشن‌های دیفای و سازمان‌ها اهمیت زیادی دارد.
با این سرویس می‌توان داده‌ها و فایل‌ها را به‌صورت غیرمتمرکز و امن در شبکه ذخیره‌سازی کرد. این ویژگی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا اطلاعات حساس خود را در بستری توزیع‌شده، مقاوم در برابر سانسور و دستکاری، نگه‌داری کنند.
توکن بومی شبکه هدرا HBAR است و نقش‌های کلیدی زیر را دارد:
پرداخت کارمزدها (تراکنش‌ها، قراردادهای هوشمند، ساخت توکن و…)
امنیت شبکه از طریق استیکینگ (Staking)
ابزار پرداخت خرد و درون‌برنامه‌ای
عرضه کل HBAR برابر با ۵۰ میلیارد واحد است. توزیع آن به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شده که هم امنیت و هم توسعه پایدار شبکه را تضمین کند.
| ویژگی‌ها | بیت‌کوین | اتریوم | هدرا هش‌گراف |
|---|---|---|---|
| الگوریتم اجماع | PoW | PoS (بعد از Merge) | Hashgraph |
| سرعت تراکنش | ~7 تراکنش/ثانیه | ~30 تراکنش/ثانیه | هزاران تراکنش/ثانیه |
| نهایی‌شدن تراکنش | ~10 دقیقه | ~1 دقیقه | 3-5 ثانیه |
| کارمزد متوسط | بالا | متوسط | بسیار پایین |
| مصرف انرژی | بسیار زیاد | کمتر | نزدیک به صفر |
| حاکمیت | غیرمتمرکز باز | نسبتا باز | شورای هدرا (Enterprise) |
توسعه NFTها و دیفای روی HTS: پروژه‌های جدید NFT روی هدرا به دلیل هزینه پایین و سرعت بالا رشد چشمگیری داشته‌اند.
همکاری با دولت‌ها و بانک‌ها: هدرا برای دیجیتالی‌سازی اسناد رسمی و پرداخت‌های بانکی وارد پروژه‌های پایلوت دولتی شده است.
استیکینگ بومی (Native Staking): از ۲۰۲۳ به کاربران اجازه داده شد بدون نیاز به قفل‌کردن طولانی‌مدت، پاداش دریافت کنند.
تمرکز بر پایداری محیط‌زیست: هدرا یکی از معدود شبکه‌هایی است که به‌طور رسمی کربن-منفی است.
برنامه‌های آینده: گسترش گره‌های عمومی (Permissionless Nodes)، ارتقای تعامل میان‌زنجیره‌ای (Cross-chain) و بهبود ابزارهای توسعه‌دهندگان.
بسیاری از شرکت‌های بزرگ به دلیل کارمزدهای پایین، سرعت بالا و تطابق با قوانین به سمت هدرا رفته‌اند. برای مثال:
یک استارتاپ فین‌تک می‌تواند پرداخت‌های خرد را با HBAR بدون هزینه سنگین پردازش کند.
یک شرکت لجستیک قادر است هر مرحله از زنجیره تأمین را با HCS ثبت و رهگیری کند.
یک پلتفرم NFT می‌تواند میلیون‌ها توکن با هزینه ناچیز صادر کند.
هدرا هش‌گراف نه یک کپی از بلاکچین‌های موجود، بلکه یک معماری نوین در دنیای فناوری دفترکل توزیع‌شده است. ترکیب سرعت بالا، امنیت قوی، کارمزد ناچیز و حاکمیت شرکتی، آن را به گزینه‌ای جدی برای آینده‌ی اقتصاد دیجیتال تبدیل کرده است.
این محتوا صرفاً برای آشنایی و تحلیل ساختار هدرا هش‌گراف تهیه شده و به هیچ عنوان توصیه‌ای برای خرید، فروش یا سرمایه‌گذاری محسوب نمی‌شود.