از سرگرمی تا سودآوری؛ چگونه وب 3 صنعت بازی را بازتعریف می‌کند؟

بازی‌های ویدیویی همواره بر غوطه‌وری بی‌وقفه، رقابت هیجان‌انگیز و سرگرمی خالص استوار بوده‌اند. ظهور فناوری وب ۳ (Web3) ایده‌ای نوین و وسوسه‌انگیز را به دنیای گیمینگ وارد کرد: کسب درآمد واقعی در حین بازی کردن. مدل‌هایی مانند بازی برای درآمد (P2E) در نگاه اول انقلابی به نظر می‌رسیدند و این امید را ایجاد کردند که گیمرها بتوانند از وقت و مهارت خود در بازی‌ها پاداش مالی بگیرند. با این حال، در عمل بسیاری از این تلاش‌های اولیه به‌خاطر پیچیده کردن تجربهٔ بازی با مفاهیم فنی و اقتصادی نا‌آشنا، شکست خوردند.

اما آیا می‌توان از مزایای وب 3 بهره‌مند شد بی‌آنکه تجربه‌ سنتی و لذت‌بخش بازی کردن دستخوش اختلال شود؟ در این مقاله به بررسی تأثیر فناوری وب۳ بر صنعت بازی‌سازی می‌پردازیم و روش‌هایی را می‌کاویم که به کمک آنها وب 3 می‌تواند بدون تغییر گیم‌پلی مرسوم گیمرها، تحول مثبتی ایجاد کند. همچنین روندهای جدید، نمونه‌های واقعی و راهکارهای خلاقانه‌ای را مرور خواهیم کرد که ترکیب دنیای بازی و بلاکچین را برای گیمرهای امروزی قابل پذیرش‌تر کرده‌اند.

وب 3 چیست و چرا برای بازی‌های ویدیویی مهم است؟

وب ۳ به نسل بعدی اینترنت گفته می‌شود که بر پایه‌ی فناوری بلاکچین و عدم تمرکز بنا شده است. در وب۳، کاربران کنترل بیشتری بر داده‌ها و دارایی‌های دیجیتال خود دارند و واسطه‌ها کم‌رنگ می‌شوند. وقتی صحبت از بازی‌های ویدیویی می‌شود، وب 3 به معنای ادغام بلاکچین با بازی‌ها است؛ به طوری که آیتم‌ها، شخصیت‌ها یا پول درون‌بازی به شکل توکن‌های غیرقابل‌معاوضه (NFT) یا ارز دیجیتال درآیند. به زبان ساده، بازی‌های وب 3 (معروف به بازی‌های بلاکچینی) بازی‌هایی هستند که در آنها بازیکن واقعاً مالک آیتم‌های درون‌بازی خود است و می‌تواند دارایی‌های دیجیتال به‌دست‌آمده را بیرون از بازی معامله کند.

این رویکرد با مدل سنتی تفاوت اساسی دارد. در بازی‌های کلاسیک، دارایی‌های درون‌بازی عملاً در اختیار شرکت سازنده است و امکان معاملهٔ آزاد آن‌ها توسط بازیکن وجود ندارد. وب۳ این معادله را تغییر می‌دهد و آیتم‌های بازی را به دارایی دیجیتال شخصی بازیکن تبدیل می‌کند که حتی بیرون از بازی هم در کیف‌پول او قابل نگهداری و مبادله‌اند. مثلاً یک شمشیر کمیاب می‌تواند به شکل NFT به نام شما ثبت شود و در صورت تمایل در بازارهای کریپتو خرید و فروش گردد.

برای درک بهتر تفاوت‌ها، جدول زیر مقایسه‌ای بین بازی‌های سنتی و بازی‌های Web3 ارائه می‌دهد:

همان‌طور که مشاهده می‌کنید، وب 3 نوید افزایش قدرت و حقوق بازیکنان را در دنیای بازی می‌دهد. در تئوری، گیمرها می‌توانند از زمانی که صرف بازی می‌کنند علاوه بر لذت بردن، سود مالی هم کسب کنند و کنترل بیشتری بر دارایی‌های مجازی خود داشته باشند. شرکت‌ها نیز می‌توانند از بازارهای کاربرمحور جدید و مشارکت بیشتر بازیکنان بهره ببرند. با این حال، واقعیت اجرای این ایده‌ها به این سادگی‌ها هم نیست. در ادامه خواهیم دید موج اول بازی‌های وب 3 چه مشکلاتی به همراه داشت و چرا بسیاری از گیمرهای قدیمی نسبت به این مفهوم بدبین شدند.

موج اول بازی‌های وب 3 : جذابیت‌ها و ناکامی‌ها

بازی پیشتاز این موج، Axie Infinity، در سال ۲۰۲۱ نشان داد که می‌توان با بازی کردن درآمد کسب کرد و میلیون‌ها نفر را جذب نمود. اما طولی نکشید که اقتصاد درون بازی Axie دچار فروپاشی شد؛ عرضه بیش از حد توکن‌های پاداش باعث سقوط ارزش آن‌ها گردید و اغلب بازیکنانی که تنها برای کسب درآمد آمده بودند، بازی را ترک کردند. این تجربه آشکار ساخت که بدون تعادل بین سرگرمی و اقتصاد، مدل P2E ناپایدار است.

همچنین بسیاری از بازی‌های اولیه وب 3 از نظر کیفیت گیم‌پلی و محتوا قابل رقابت با عناوین سنتی نبودند. تمرکز بیش از حد بر کسب درآمد باعث شده بود گرافیک، داستان و جذابیت بازی در حاشیه قرار گیرد. طبیعی است که گیمرهای حرفه‌ای زیر بار چنین تجربهٔ ضعیفی نرفتند و نسبت به مفهوم بازی بلاکچینی بدبین شدند.

نگرانی‌ها و مقاومت گیمرها در برابر بازی‌های وب 3

با روشن شدن مشکلات نسل اول بازی‌های وب 3، بسیاری از گیمرهای سنتی با دیده تردید یا حتی مخالفت به این حوزه نگاه کردند. مهم‌ترین نگرانی‌هایی که باعث مقاومت در برابر ادغام بلاکچین در بازی‌ها شده‌اند عبارت‌اند از:

• پیچیدگی فنی و تجربه کاربری ضعیف: شروع کردن بازی‌های وب 3 اغلب مستلزم آشنایی با بلاکچین، ایجاد کیف‌پول دیجیتال و خرید توکن است که برای بسیاری از گیمرها فرآیندی گیج‌کننده و پرزحمت محسوب می‌شود.

• ارزش مشکوک و عدم پایداری پاداش‌ها: بسیاری از توکن‌های درون‌بازی کارایی و دوام واقعی ندارند و بیشتر حالت سفته‌بازی پیدا می‌کنند. گیمرها نمی‌خواهند زمان خود را صرف جایزه‌ای کنند که ممکن است خیلی زود بی‌ارزش شود.

• نگرانی‌های جامعه گیمرها (اعتماد و انصاف): سابقه برخی پروژه‌های NFT گیمینگ که کلاه‌برداری از آب درآمده یا وعده‌های توخالی داده‌اند، اعتماد بازیکنان را خدشه‌دار کرده است. گیمرها همچنین نگرانند که ورود المان‌های مالی ممکن است تعادل بازی را بهم بزند؛ برای مثال، اگر کسی بتواند با پول واقعی آیتم قوی بخرد، نابرابری در بازی ایجاد شده و حالت «پرداخت برای برد» (Pay to Win) پدید می‌آید که رقابت سالم را از بین می‌برد. دغدغه حفظ انصاف و رقابتی ماندن بازی‌ها یکی از دلایل مهم مقاومت در برابر ویژگی‌های بلاکچینی است. همچنین بسیاری از بازیکنان احساس می‌کنند افزودن NFT به بازی‌ها بیشتر به نفع جیب شرکت‌هاست تا خود گیمرها.

مجموع این عوامل فضایی را رقم زده که در آن بسیاری از گیمرها نسبت به وب 3 بدبین شده‌اند و هر تلاشی از سوی شرکت‌ها برای افزودن NFT یا توکن به بازی را با واکنش منفی پاسخ می‌دهند. حتی شرکت بزرگی چون یوبی‌سافت (Ubisoft) که پروژه NFT خود (Quartz) را برای بازی Ghost Recon معرفی کرد، با چنان اعتراضی از سوی بازیکنان مواجه شد که عملاً شکست خورد. پیام واضح بود: گیمرها تغییر ناگهانی و تحمیلی را نمی‌پذیرند، مگر آنکه ارزش افزوده‌ای واقعی بدون لطمه به تجربه بازی در کار باشد.

وب 3 چگونه بدون اختلال در گیم‌پلی می‌تواند بازی‌ها را متحول کند؟

حال پرسش اساسی این است که چگونه می‌توان فناوری وب 3 را به کار گرفت بدون آنکه از لذت و سادگی بازی چیزی کاسته شود. راه‌حل در رویکردهای خلاقانه‌ای نهفته است که عناصر بلاکچین را به شکل نامحسوس و تدریجی در بازی‌ها ادغام می‌کنند. در این بخش به چند روش می‌پردازیم که به کمک آن‌ها می‌توان هم از مزایای وب 3 بهره‌مند شد و هم تجربه گیم‌پلی سنتی را حفظ کرد:

مالکیت واقعی آیتم‌ها به دست بازیکن (بدون تغییر مکانیک بازی)

گیمرها می‌توانند آیتم‌های درون‌بازی (مانند سلاح یا پوشش شخصیت) را به صورت NFT داشته باشند بدون اینکه گیم‌پلی بازی تغییر کند. برای مثال، شمشیر افسانه‌ای شما در بازی همچنان همان قدرت و کاربرد را دارد، اما پشت صحنه بلاکچین مالکیت آن را برای شما ثبت کرده است. هر زمان که بخواهید می‌توانید آن شمشیر (NFT) را در بازارهای آزاد بفروشید یا مبادله کنید. بنابراین از نظر یک بازیکن معمولی، هیچ تفاوتی در روند بازی ایجاد نمی‌شود؛ ولی مزیت مالکیت واقعی و قابلیت معامله به او اضافه شده است.

اقتصاد درون‌بازی پایدار و پاداش‌های ارزشمند

درس مهمی که از شکست مدل‌های P2E آموخته شد این است که اقتصاد بازی به اندازه گیم‌پلی اهمیت دارد. پاداش‌ها و توکن‌های درون‌بازی باید واقعاً کاربرد داشته باشند و در خود بازی مصرف شوند، نه اینکه صرفاً جنبهٔ نمادین یا سفته‌بازی داشته باشند. وقتی بازیکن حس کند ارز دیجیتال به‌دست‌آمده‌اش را می‌تواند برای آیتم‌ها یا خدمات درون بازی خرج کند و تجربهٔ بهتری کسب کند، نگرش مثبتی به آن خواهد داشت.

به علاوه، باید از تورم بی‌رویه و بی‌ارزش شدن پاداش‌ها جلوگیری شود تا اعتماد و انگیزهٔ بازیکنان حفظ گردد. هر سازوکاری که ارزش نسبی جوایز را در بلندمدت حفظ کند – از محدود کردن عرضهٔ توکن تا ایجاد مصرف واقعی برای آن – به پایدار شدن اقتصاد بازی و استقبال بهتر گیمرها از Web3 منجر خواهد شد.

ادغام نامرئی بلاکچین در بازی‌ها (تجربه کاربری بدون اصطکاک)

برای جذب حداکثری گیمرها، بازی وب 3 باید به آسانی یک بازی معمولی اجرا و تجربه شود. این یعنی هر جا امکان دارد، جزئیات فنی بلاکچین در پشت صحنه پنهان شود و فرآیندهای آن به‌صورت خودکار انجام گیرد. خوشبختانه فناوری‌هایی پدید آمده‌اند که این امر را ممکن می‌کنند. برای مثال، برخی پلتفرم‌های بلاکچینی امکان ایجاد کیف‌پول خودکار برای کاربر هنگام ثبت‌نام را فراهم کرده‌اند، بدون آن‌که او متوجه پیچیدگی‌های این فرایند شود. همچنین راهکارهای لایه دوم (Layer-2) یا زنجیره‌های اختصاصی بازی وجود دارند که تراکنش‌ها را سریع و بدون کارمزد انجام می‌دهند. بدین ترتیب وقتی در بازی یک آیتم می‌خرید یا مبادله می‌کنید، نیازی نیست هر بار کارمزدی بپردازید یا منتظر تأیید تراکنش بمانید.

کلید ماجرا «تجربهٔ کاربری بدون اصطکاک» است. به عنوان گیمر نباید لازم باشد چیزی از بلاکچین بدانید تا از مزایایش بهره ببرید. ورود به بازی، خریدها و ذخیره پیشرفت باید درست مثل بازی‌های معمولی باشد و بلاکچین تماماً در پشت پرده مدیریت شود. تنها در مواقعی مانند معامله آیتم با دنیای بیرون، می‌توان لایه‌های اضافی (مثلاً اتصال کیف‌پول شخصی) را نشان داد. چنین جداسازی هوشمندانه‌ای باعث می‌شود گیمر عادی هیچ پیچیدگی اضافه‌ای احساس نکند، در حالی که کاربران حرفه‌ای‌تر همچنان به قابلیت‌های کامل بلاکچین دسترسی دارند.

کسب درآمد غیرفعال در پس‌زمینه بازی

پلتفرم GAIMIN.gg نمونه‌ای از این رویکرد است. GAIMIN به شما اجازه می‌دهد همان بازی‌های مورد علاقه‌تان (از Steam، Epic و غیره) را بازی کنید، و همزمان برنامهٔ سبک آن در پس‌زمینه از توان پردازشی بلااستفادهٔ رایانه شما برای یک شبکه ابری بهره می‌گیرد. به این ترتیب، در حین بازی کردن و بدون هیچ کار اضافه، شما توکن بومی این پلتفرم (GMRX) را به عنوان پاداش کسب می‌کنید. می‌توانید از این توکن در اکوسیستم GAIMIN برای خرید آیتم‌ها و امتیازات ویژه استفاده کنید یا حتی آن را نقد کنید. مهم‌تر اینکه این فرآیند تأثیری بر عملکرد یا سرعت بازی شما ندارد؛ شما دقیقاً مثل همیشه به بازی خود می‌پردازید و تنها تفاوت این است که در پایان مقداری پاداش دیجیتال نیز به دست آورده‌اید. نمونه GAIMIN نشان می‌دهد که می‌توان درآمدزایی مبتنی بر بلاکچین را بدون اختلال در گیم‌پلی برای گیمرها فراهم کرد.

قدم‌های شرکت‌های بزرگ: از Ubisoft تا Epic Games

شرکت‌های بزرگ بازی‌سازی نیز به پتانسیل وب 3چشم دوخته‌اند، هرچند با احتیاط. برای مثال، ورود زودهنگام یوبی‌سافت (Ubisoft) به این عرصه با معرفی NFT در بازی Ghost Recon (پلتفرم Quartz) با واکنش منفی شدید گیمرها مواجه شد و این شرکت را وادار به عقب‌نشینی کرد. در مقابل، فروشگاه Epic Games رویکرد بازتری داشته و اجازهٔ عرضهٔ بازی‌های Web3 (مثل Blankos Block Party) را در کنار عناوین معمولی خود داده است. همچنین شرکت‌هایی مانند اسکوئر انیکس (Square Enix) اعلام کرده‌اند که روی پروژه‌های بلاکچینی سرمایه‌گذاری می‌کنند، هرچند هنوز بازی شاخصی در این زمینه منتشر نکرده‌اند. این تحرکات نشان می‌دهد که صنعت بازی به Web3 بی‌توجه نیست، اما احتمالاً منتظر نمونه‌های موفق است تا با اطمینان و پذیرش بیشتر از سوی جامعه گیمرها، به طور گسترده‌تر از آن استفاده کند.

چشم‌انداز آینده وب 3 و گیمینگ

آینده گیمینگ احتمالاً ترکیبی از بهترین‌های دنیای سنتی و وب 3 خواهد بود. اگر موانع فعلی رفع شوند، بازی‌های بلاکچینی می‌توانند میلیون‌ها بازیکن جدید را جذب کنند – به ویژه در کشورهایی که بازی کردن می‌تواند منبع درآمد باشد. در عین حال، گیمرهای حرفه‌ای در سراسر جهان نیز اگر ببینند یک بازی واقعاً سرگرم‌کننده است و همزمان مالکیت آیتم‌ها و مزایای ملموس به آنها می‌دهد، دلیلی برای مخالفت نخواهند داشت.

از نظر فناوری، شبکه‌های بلاکچینی مخصوص بازی‌ها به سرعت در حال پیشرفت‌اند. به‌زودی تبادل آیتم‌ها و ثبت مالکیت روی بلاکچین می‌تواند تقریباً آنی و بدون هزینه انجام شود. شاید حتی استانداردهای مشترکی تعریف شود که اجازه دهد دارایی‌های دیجیتال یک بازی در بازی‌های دیگر هم شناسایی یا استفاده شوند – هرچند تحقق کامل این ایده ممکن است سال‌ها زمان ببرد.

از منظر کسب‌وکار نیز سرمایه‌گذاری در حوزه GameFi ادامه دارد و استودیوهای بیشتری به این فضا وارد می‌شوند. به احتمال زیاد طی چند سال آینده بازی‌هایی عرضه خواهند شد که از نظر کیفیت با عناوین مطرح برابری می‌کنند و در عین حال امکانات منحصربه‌فرد Web3 (مانند مالکیت دارایی‌ها) را هم دارا هستند. در واقع، رقابت اصلی در نهایت نه بین Web3 و Web2، بلکه بین بازی‌های خوب و بد خواهد بود – اگر بازی فوق‌العاده‌ای ساخته شود، فناوری زیرساختی آن (بلاکچینی یا غیره) برای گیمرها در اولویت دوم قرار می‌گیرد.

شاید در یک آینده نه‌چندان دور، بلاکچین به بخشی عادی از بازی‌ها تبدیل شود بی‌آنکه دیگر نامی از آن برده شود. همان‌طور که امروز کسی عبارت «بازی اینترنتی» را به کار نمی‌برد (چون آنلاین بودن جزئی طبیعی از بازی‌هاست)، ممکن است به زودی عبارت «بازی وب 3» نیز غیرضروری شود و صرفاً بازی‌های مختلفی داشته باشیم که برخی ویژگی‌های Web3 در دل خود دارند.

نتیجه‌گیری: همزیستی دنیای بازی سنتی و وب 3

تحولاتی که وب 3 می‌تواند در بازی‌های ویدیویی ایجاد کند، هیجان‌انگیز و چشمگیر است: از مالکیت دارایی‌ها توسط بازیکنان گرفته تا اقتصاد‌های پویا و جامعه‌محور. با این حال، تجربه سال‌های اخیر به ما می‌آموزد که کلید موفقیت در این حوزه، توجه به خواسته اصلی گیمرها یعنی سرگرمی و کیفیت است. فناوری زمانی مورد استقبال قرار می‌گیرد که در خدمت بهبود تجربه کاربر باشد، نه صرفاً به عنوان مد روز تحمیل شود.

به نظر می‌رسد راه پیش‌رو برای صنعت بازی، همزیستی مدل‌های سنتی و وب 3 است. هیچ نیازی نیست که بازی‌های محبوب و کلاسیک کنار گذاشته شوند؛ در عوض، می‌توان ویژگی‌های Web3 را به تدریج به آن‌ها تزریق کرد – شاید ابتدا به صورت گزینه‌های اختیاری یا رویدادهای محدود و سپس به عنوان بخش جدانشدنی بازی‌ها. مهم این است که این ادغام با احترام به جامعه گیمرها و شفافیت کامل انجام شود. هر جا بازیکن احساس کند که حقوقش نقض شده یا لذت بازیش کم‌رنگ گشته، آن‌جا پروژه شکست خواهد خورد.

در مقابل، اگر توسعه‌دهندگان شفاف‌سازی و آموزش درستی درباره مزایای Web3 انجام دهند و نشان دهند که این فناوری چطور می‌تواند به نفع خود بازیکن باشد، کم‌کم جو منفی شکسته خواهد شد. گیمرها با دیدن مثال‌های موفق – بازی‌هایی که بدون کوچک‌ترین خدشه به گیم‌پلی، نوآوری‌های وب۳ را اضافه کرده‌اند – اعتمادشان جلب می‌شود. در نهایت، شاید به نقطه‌ای برسیم که مرز بین بازی سنتی و بلاکچینی محو شود و همه بازی‌ها درجاتی از مالکیت دیجیتال، اقتصاد کاربرمحور و مشارکت جامعه را داشته باشند.

در نهایت، بسیاری از گیمرها ممکن است ابتدا در برابر تغییرات بزرگ مقاومت کنند، اما اگر مزایا را به‌صورت عملی ببینند پذیرای آن خواهند شد. وقتی یک بازی عالی با ادغام نامحسوس وب۳ ساخته شود، حتی سرسخت‌ترین منتقدان هم احتمالاً از آن لذت خواهند برد. پس آینده‌ای را می‌توان متصور بود که در آن فناوری بلاکچین نه دشمن گیمرها، بلکه سلاحی در خدمت آنان برای تجربه‌ای غنی‌تر است.