Dapp ها یا اپلیکیشن های غیر متمرکز چیست؟

مرکز یا متمرکز زدایی یکی از اهداف اصلی بلاک چین و ارزهای دیجیتال است. برنامه‌ها و اپلیکیشن‌هایی که از این شاخصه تبعیت می‌کنند، Dapp یا اپلیکیشن غیرمتمرکز نامیده می‌شوند. چنین اپلیکیشن‌هایی در مقابل برنامه‌های معمولی و سنتی قرار می‌گیرند. این ویژگی در کنار دیگر فناوری‌های حوزه بلاک چین به اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز قابلیت‌های ویژه‌ای می‌بخشد؛ به همین دلیل Dappها را می‌توان انقلابی در دنیای بلاک چین و همچنین برنامه‌ها دانست. در سال‌های اخیر با توسعه دنیای بلاک چین به تعداد این اپلیکیشن‌ها افزوده شده است. افزایش تعداد و کاربرد این اپلیکیشن‌ها باعث شده تا این مطلب از کریپتوباز را به بررسی و تعریف اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز اختصاص دهیم.

اپلیکیشن غیرمتمرکز چیست؟

برای رسیدن به درکی از اپلیکیشن غیرمتمرکز بهتر است با نحوه کار اپلیکیشن‌های معمولی آشنا شویم. برنامه‌های معمولی روی یک سرور خاص و متمرکز اجرا می‌شوند. یک تیم یا سازمان وظیفه مدیریت و توسعه این برنامه‌ها را بر عهده می‌گیرد و تمامی اعمال کاربران در این برنامه‌ها قابل شناسایی است. اپلیکیشن غیرمتمرکز یا Dapp (Decentralized applications) در نقطه مقابل چنین برنامه‌هایی قرار دارد. در زبان فارسی به چنین برنامه‌هایی دی اپ یا دپ نیز گفته می‌شود.

این برنامه‌ها روی یک بلاک چین اجرا می‌شوند. این عامل باعث می‌شود تا سرور مرکزی و خاص از میان برود و اپلیکیشن روی کامپیوترهای مختلف قرار بگیرد. اطلاعاتی که در این برنامه‌ها نگه داری می‌شود، روی تمامی کامپیوترهای شبکه پخش می‌شود. هیچ سازمان یا تیمی نمی‌تواند روی چنین اپلیکیشن‌هایی کنترل داشته باشد و همین عامل باعث شده تا به چنین اپلیکیشن‌هایی، برنامه غیرمتمرکز گفته شود. قابل ذکر است که چنین برنامه‌هایی خیلی قبل‌تر از معروف شدن فناوری و مفهوم بلاک چین نیز حضور داشتند.

پلتفرم‌ها و برنامه‌های مختلفی از سال‌ها پیش به وجود آمده‌اند که به صورت غیرمتمرکز عمل می‌کنند. از بین پلتفرم‌های مختلف که به این صورت کار می‌کنند می‌توان به نپستر و تورنت اشاره کرد. هرچند چنین برنامه‌هایی از قبل وجود داشتند؛ اما نقطه شکوفایی برنامه‌های غیرمتمرکز از زمان عرضه فناوری بلاک چین و به وجود آمدن شبکه‌های معروفی مانند اتریوم شروع شد. امروزه نیز اکثر اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز روی شبکه بلاک چین اتریوم قرار می‌گیرند. اما چرا اتریوم توانسته این فناوری را پیشرفت دهد؟ به طور خلاصه می‌توان چنین گفت که قراردادهای هوشمند شبکه اتریوم باعث ترقی اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز شده است. در حقیقت این شبکه بلاک چین اتریوم بود که توانست استفاده از قراردادهای هوشمند برای ساخت اپلیکیشن را محبوب کند. همین دلیلی شد تا حتی پس از روبرو شدن با چالش‌های مختلف و عرضه بلاک چین‌های دیگر، اتریوم پیش‌روترین پلتفرم در زمینه توسعه اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز باشد.

نحوه کار اپلیکیشن غیرمتمرکز

اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز به جای استفاده از یک سرور و هاست خاص، از کامپیوتر و سیستم‌های حاضر در شبکه برای ذخیره سازی داده استفاده می‌کند. کامپیوترهای حاضر در شبکه متعلق به کاربران هستند و سازندگان برنامه‌های غیرمتمرکز تاثیری در این فرایند ندارند. این عملکرد به کمک فناوری بلاک چین محقق شده است. چنین برنامه‌هایی می‌توانند کاربردهای زیادی داشته باشند و به عنوان سرگرمی و ایجاد محیطی برای ارتباط برقرار کردن نیز به کار گرفته شوند. در برنامه غیرمتمرکز، هیچ سازمان و نهادی برای کنترل و مدیریت داده‌ها وجود ندارد.

در عوض تمامی اعمال توسط قراردادهای هوشمند کنترل و انجام می‌شوند. امروزه بلاک چین‌های معروفی مانند اتریوم، سولانا و پالیگان برای توسعه اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز استفاده می‌شوند. هرچند اتریوم رقیب‌های قدرتمندی در مقابل دارد، اما همچنان برترین و پراستفاده‌ترین بلاک چین برای ساخت و توسعه اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز محسوب می‌شود. دلیل این امر نیز اولین بودن بلاک چین اتریوم در این زمینه است.

کاربرد اپلیکیشن غیرمتمرکز در دنیای واقعی

عاملی که هر فناوری و برنامه را محبوب می‌کند، کاربردهای آن است. کاربردهای اپلیکیشن غیرمتمرکز نیز باعث شده تا این نوع از برنامه‌ها مورد توجه کاربران قرار بگیرند و محبوب شوند. با توجه به قابلیت توسعه پذیری و ایجاد نوآوری در دنیای بلاک چین، این فناوری تبدیل به خانه‌ای برای اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز شده و فعالان این حوزه همواره در پی یافتن راه‌های جدیدی برای پیشرفت تکنولوژی هستند. با توجه به این که اپلیکیشن غیرمتمرکز هنوز در ابتدای راه خود قرار دارد، اما همچنان تعدادی کاربرد جدید برای این برنامه‌ها در زندگی روزمره پیدا شده است.

امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای

امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای (DeFi) از اصلی‌ترین کاربردهای اپلیکیشن غیرمتمرکز در دنیای کنونی است. مفهوم دیفای و کاربرد و آینده این حوزه بسیار روشن است و به همین دلیل سرمایه گذاران زیادی به این حوزه از فناوری بلاک چین جذب شده‌اند. در حال حاضر بازار دیفای 40 میلیارد دلار ارزش دارد و هر روزه به این مقدار سرمایه افزوده می‌شود. فضای در حال رشد دیفای باعث شده تا این فناوری امورمالی سنتی و متمرکز را به چالش بکشد. از این رو، حوزه دیفای راه‌های جدیدی برای وام گرفتن و قرض دادن پول ایجاد کرده تا زندگی کاربران در دنیای واقعی نیز تسهیل شود. ایجاد خدمات نوینی مانند ماینینگ نقدینگی از دیگر کاربردهای ایجاد شده توسط دیفای است.

راه حل‌های سازمانی

راه حل‌هایی که بر پایه فناوری بلاک چین توسعه یافته‌اند می‌توانند با تحت تاثیر قرار دادن حوزه‌های مختلف، به رشد کسب و کارها کمک کنند. این رشد می‌تواند در زمینه بهبود عملیاتی و کارایی باشد. با این که حوزه دی اپ در ابتدای راه خود قرار دارد، اما امروزه تاثیرات مثبت این فناوری را در حوزه‌های سلامتی، مدیریتی و داروسازی مشاهده می‌کنیم.

غیرمتمرکز کردن دنیای بازی

حوزه بازی‌های غیرمتمرکز نیز به کمک فناوری اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز ایجاد شده است. در حقیقت، اولین اپلیکیشن غیرمتمرکزی که باعث محبوبیت این حوزه شده بود، یک بازی ویدئویی بود. بازی معروف و محبوب کریپتوکیتیز اولین بازی غیرمتمرکزی است که عرضه شد و به دنبال عرضه این بازی، تعدادی از استودیوها برنامه‌های غیرمتمرکز خود را عرضه کردند تا به موفقیت زیادی این بازی دست پیدا کنند. البته این امر نیز نصفه کاره مانند و استودیوهای اولیه نتوانستند به محبوبیت بازی کریپتوکیتیز دست پیدا کنند.

اما این اتفاق باعث نشد تا حوزه بازی‌ها و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز متوقف شود. در سال‌های پیش شاهد عرضه بازی‌های بسیار محبوب و موفقی همچون بازی دسنترالند و Gods Unchained بودیم که نمایانگر تقاضای کاربران برای اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز است. ترکیب چنین برنامه‌ها و بازی‌هایی با حوزه دیگر بلاک چین به نام ان اف تی باعث شده تا لازمه توسعه این حوزه بیشتر از پیش احساس شود.

اپلیکیشن غیرمتمرکز در مقابل برنامه‌های سنتی

گفتیم که اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز در مقابل اپلیکیشن‌های معمولی و سنتی قرار می‌گیرند. در مقایسه این دو نوع اپلیکیشن، سوالی اساسی مطرح می‌شود. چرا به اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز نیاز داریم؟ در حال حاضر نیز اکثر برنامه‌های معمولی عملکرد بسیار خوبی دارند و کاربران می‌توانند اکثر نیازهای خود را با چنین برنامه‌هایی رفع کنند. در حال حاضر، تعداد اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز توسعه یافته نسبت به برنامه‌های معمولی بسیار کمتر است و چنین برنامه‌هایی قابلیت رقابت با برنامه‌های معمولی را ندارند. برای مقایسه کامل اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز و متمرکز می‌خواهیم به بیان مزایا و معایب برنامه‌های غیرمتمرکز بپردازیم.

مزایای برنامه‌های غیرمتمرکز

بررسی مزایای این نوع برنامه‌ها می‌تواند دید بهتری نسبت به برنامه‌های غیرمتمرکز را ایجاد کند. درک بهتر نسبت به چنین برنامه‌هایی لازم است تا کاربران زیادی جذب این حوزه شوند. اگر هنوز در اعتماد به برنامه‌های غیرمتمرکز شک دارید، بهتر است نگاهی به مزایای این اپلیکیشن‌ها بپردازید.

امنیت از عناصر اصلی فناوری بلاک چین

هر وقت از فناوری‌های ایجاد شده توسط بلاک چین صحبت می‌کنیم، همیشه عنصر امنیت خود را نشان می‌دهد. امنیت یکی از اصلی‌ترین دلایل جذب کاربران به دنیای بلاک چین است. امنیت نیز یکی از حوزه‌هایی است که اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز خود را نشان می‌دهند. به دلیل این که هیچ سرور مرکزی برای ذخیره و نگه داری از داده وجود ندارد، دسترسی به اطلاعات و داده‌های کاربران نیز به غیرممکن میل می‌کند. برنامه‌های متمرکز به خاطر این که تنها روی یک یا چند سرور پشتیبانی می‌شوند، با خراب شدن یک سرور دچار خطا می‌شوند.

در اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز به دلیل این که اطلاعات روی تمامی کامپیوترهای شبکه پخش شده، امکان از دست رفتن یا لو رفتن داده به صفر می‌رسد. از طرف دیگر، اطلاعات و داده‌هایی که به چنین شکلی ذخیره شوند، نمی‌توانند توسط افراد یا سازمان‌ها تغییر پیدا کنند.

شفافیت اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز

دیگر قابلیت ویژه‌ای که تمامی حوزه‌های بلاک چین از آن نفع می‌برند، شفافیت است. در صورتی که یک برنامه متن باز باشد، تمامی کاربران می‌توانند کدهای آن را مشاهده کرده و با نحوه عملکرد آن آشنا شوند. شفافیت باعث می‌شود تا سانسور در دنیای بلاک چین از بین برود و کاربران با راحتی بیشتری در اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز فعالیت کنند.

حفظ حریم خصوصی کاربران

امروزه اپلیکیشن‌ها و بازی‌های ویدئویی و بازی های بلاکچینی منبعی برای جمع آوری داده و اطلاعات هستند. به دلیل این که کاربران ساعات زیادی را در برنامه‌های مختلف سپری می‌کنند، سازمان‌ها می‌توانند اطلاعات بسیار مفیدی از افراد مختلف به دست آورند. از طرف دیگر، اپلیکیشن‌ها در اکثر مواقع حاوی اطلاعات شخصی کاربران هستند. در اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز، هویت هیچ کاربری فاش نمی‌شود.

بدین وسیله هیچ سازمان و نهادی نمی‌تواند به اطلاعات اشخاص حقیقی دسترسی داشته باشد. اگر از برنامه‌های غیرمتمرکز استفاده کرده باشید، می‌دانید که تنها لازمه برای ثبت نام در این برنامه‌ها، وارد کردن یک نام مستعار و اتصال کیف پول است. در چنین فرایندی هیچ اطلاعاتی از کاربران فاش نمی‌شود.

معایب اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز

به دلیل مقیاس پذیری محدود فناوری بلاک چین، حوزه‌های ایجاد شده روی این فناوری نیز دچار محدودیت‌های مختلفی می‌شوند. سرعت پایین یکی از معایب اصلی اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز است که به همین خاطر ایجاد شده و این مورد را حتی در انجام تراکنش‌های زیاد در شبکه بلاک چین نیز مشاهده می‌کنیم. یکی از مثال‌های بزرگ این مورد، دچار مشکل شدن شبکه اتریوم پس از محبوبیت بالای کریپتوکیتیز بود.

از طرف دیگر، هزینه تراکنش‌های انجام شده روی شبکه نیز یکی دیگر از ایرادات ایجاد شده توسط مقیاس پذیری بلاک چین است. به دلیل این که برای انجام تراکنش‌ها باید کارمزدی به عنوان گس فی شبکه پرداخت شود، انجام معامله در اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز پر هزینه خواهد بود. در بین شبکه‌های بلاک چین مختلف، با توجه به قیمت اتریوم ETH این شبکه یکی از بیشترین کارمزدها را دارد. همین عامل باعث شده تا توسعه دهندگان به دنبال استفاده از بلاک چینی به غیر از اتریوم باشند.

عناصر اصلی اپلیکیشن غیرمتمرکز

اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز بر پایه فناوری بلاک چین ایجاد می‌شوند و دارای چند ویژگی و مشخصه خاص هستند. تمامی افرادی که حق رای دهی در مورد آینده اپلیکیشن را دارند، باید با الگوریتم رمزنگاری شبکه موافقت کنند. از طرف دیگر، تمامی اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز دارای ساختاری متن باز هستند. متن باز بودن تعدادی از مزایای اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز را به وجود می‌آورد و تمامی کاربران می‌توانند با نحوه عملکرد یک برنامه آشنا شوند.

دیگر ویژگی جالب اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز، امکان پاداش دادن این برنامه‌ها است. امروزه اکثر کاربران برای کسب درآمد به چنین برنامه‌هایی رو آورده‌اند. در برخی کشورها، اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز منبع خوبی برای کسب درآمد هستند. کسب درآمد در چنین برنامه‌هایی می‌تواند بر اساس توکن خاص آن برنامه باشد؛ پس اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز می‌توانند توکن یا ارز دیجیتال خاص خود را داشته باشند. این توکن برای خرید و فروش یا تصمیم گیری در آینده اپلیکیشن کاربرد دارد.