دایرکت دبیت (Direct debit) چیست؟ نحوه کار و مزایای آن

با دیجیتالی شدن دارایی‌ها در صنعت کریپتوکارنسی و ارزشمندی قیمت ارزهای دیجیتال، رفته رفته دیدگاه‌ها نسبت به اقتصاد سنتی تغییر کرده و با اصطلاحات جدیدی همچون اقتصاد دیجیتال مواجه هستیم که هدف از آن تامین رفاه و آسودگی خاطر بیشتر برای انسان‌هاست. یکی از تحولات جالبی که در دنیای اقتصاد دیجیتال رخ داده، به ظهور مفهومی تحت عنوان دایرکت دبیت یا برداشت مستقیم از حساب مربوط می‌شود که اخیرا توجه کاربران زیادی را به سمت خود جلب نموده است. 
آیا تاکنون تجربه این را داشته‌اید که به دلیل فراموشی تاریخ سررسید پرداخت ماهیانه قبوض، اشتراک‌های مختلف، اقساط یا حتی پرداخت شارژ ساختمان به دردسر افتاده باشید؟ دایرکت دبیت طراحی شده تا کلیه این چالش‌ها را به طور کامل برطرف سازد و با فراهم کردن امکان برداشت منظم از حساب، کلیه فعالیت‌های اضافی تحمیل شده به کاربر را حذف کند؛ اما چگونه می‌توان به طور کاملا خودکار از حساب یک فرد دیگر برداشت‌هایی را انجام داد؟ 

آیا چنین مسئله‌ای به امنیت حساب وی لطمه‌ای وارد نمی‌سازد؟ استفاده از دایرکت دبیت چه مزایایی دارد؟ ما این مقاله از بلاگ کریپتوباز را به معرفی جامع دایرکت دبیت اختصاص داده‌ایم و اگر شما هم نسبت به پاسخ این سوالات کنجکاو هستید، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

آشنایی با مفهوم دایرکت دبیت (Direct debit)

دایرکت دبیت (Direct debit) در لغت به معنای برداشت مستقیم و خودکار از حساب بوده و تعریف اصطلاحی آن نیز چندان از مفهوم لغوی آن فاصله نگرفته است. در یک تعریف ساده از دایرکت دبیت می‌توان چنین گفت که نوعی روش پرداخت پول است که در آن مشتری یک کسب‌وکار یا کاربر به ارگان و سازمان مورد نظر این اجازه را می‌دهد تا به صورت دوره‌ای و در تاریخ معین، مبلغ مشخصی را از حساب او به منظور پرداخت یک صورتحساب معین برداشت نماید. در واقع هر چیزی که در دایرکت دبیت رخ می‌دهد، با مجوزی است که از سوی شما به بانک اعطا شده است؛ بنابراین این عمل کاملا با رضایت خود مشتری و کاربر و با پشتیبانی و نظارت یک نهاد ثالث همچون بانک انجام می‌گیرد. 

با توجه به این که دایرکت دبیت موجب صرفه‌جویی در وقت مشتریان و دریافت‌کنندگان خدمات می‌شود، بسیاری از بانک‌ها خود را به فناوری دایرکت دبیت تجهیز کرده (به طوری که حداقل 18 بانک در داخل ایران از این فناوری پشتیبانی می‌کنند) و از سوی دیگر این فناوری بسیار مورد توجه کسب‌وکارها و همچنین ارائه‌کنندگان خدمات قرار گرفته است. به نظر می‌رسد که به مرور زمان، این شیوه از پرداخت هزینه‌ها همه‌گیر خواهد شد تا زندگی بشری با سرعت بیشتری به سمت ماشینی شدن حرکت نماید. تصور کنید که نیاز نباشد برای پرداخت هزینه قبوض انرژی، اینترنت ماهانه، شهریه کلاس‌های آموزشی فرزندان و هزاران هزینه که به صورت دوره‌ای پرداخت می‌شوند، زمان و انرژی زیادی صرف کنید؛ مطمئنا چنین تصوری بسیار شیرین خواهد بود.

برای آن که از دایرکت دبیت در پرداخت‌های دوره‌ای خود بهره ببرید، کافیست با مراجعه به بانک یک قرارداد را در بانک امضا کنید تا پس از آن، ارگان یا شخص مورد نظر در تاریخ‌های مشخصی از سال، هزینه مشخص شده را به طور کاملا مستقیم از حساب بانکی شما برداشت نماید. در چنین فرآیندی نیازی به بخاطر سپردن شماره حساب مقصد، مراجعه به بانک و صرف انرژی و زمان برای انجام پرداخت‌های تکرار شونده نخواهید داشت و هر ماه راس تاریخ تعیین شده از سوی شما، مبلغ به طور اتوماتیک از حساب شما کسر و فرآیند پرداخت تکمیل می‌گردد. سرویس دایرکت دبیت و پرداخت مستقیم، کاربردهای زیادی در دنیای کریپتوکارنسی نیز داشته است؛ به عنوان مثال می‌توان از آن برای تبدیل مستقیم پول به یک ارز دیجیتال به وسیله صرافی رمزارزی (در صورت پشتیبانی این صرافی از فناوری دایرکت دبیت) استفاده کرد.

نگاهی به تاریخچه دایرکت دبیت

برای دستیابی به یک تصویر ذهنی صحیح‌تر از مفهوم دایرکت دبیت، لازم است نگاهی به تاریخچه این شیوه جذاب پرداخت داشته باشیم. ظهور هر فناوری جدید در اقتصاد دیجیتال در اصل از یک مشکل و یک خلاء در سیستم مالی و اقتصاد سنتی سرچشمه می‌گیرد و دایرکت دبیت نیز از این قاعده مستثنی نیست. گاهی برخی کسب‌وکارها نظام مالی را به دلیل اتلاف وقت مورد شدیدترین انتقادات قرار می‌دادند و هنگامی که به طور ریشه‌ای این انتقادات را مورد کالبدشکافی قرار دهیم متوجه خواهیم شد که در 99 درصد مواقع این انتقاد به دلیل این بوده که سیستم مالی و اقتصادی سنتی قادر نیست با ارائه یک راه‌حل کاربردی کسب‌وکارها را از سروکله زدن با مشتریان خود در دریافت حق اشتراک برهاند! 

در طول چنین کش و قوس‌هایی، یک بانکدار انگلیسی به نام آلاستر هانتون (Alastair Hanton) ایده اولیه دایرکت دبیت را در سال 1964 مطرح نمود. این فرد که مسئولیت دریافت و جمع‌آوری بدهی‌های خرده فروشان از طریق چک را در شرکت یونی لور (Unilever) بر عهده داشت، به این فکر افتاد که چرا باید از چک برای پرداخت‌های دوره‌ای و پی‌درپی استفاده کرد، در حالی که وصول هر یک از آن‌ها نیازمند انجام فرآیندهای بانکی خسته کننده است؟! چرا نباید یک سیستمی طراحی گردد که امکان برداشت مستقیم از حساب را برای کسب‌وکارها فراهم آورد؟! این ایده از آنجایی نشأت گرفت که شرکتی که هانتون در آن کار می‌کرد، با مشکلات اساسی در زمینه دریافت پول از هزاران خرده فروش بستنی مواجه بود و چنین مسئله‌ای سیستم مالی این کمپانی را با هرج‌ومرج و تاخیرهای وحشتناک در دریافت پول مواجه ساخته بود.

در روزهای اولیه که هانتون ایده خود را با بانک‌ها در میان گذاشت، بانک‌های انگلیس رویکرد چندان مثبتی نسبت به ایده وی نداشتند و علت چنین رویکردی نیز در این بود که همچنان نحوه به کارگیری این ایده برای آن‌ها گنگ بود و از سوی دیگر، از زیرساخت‌های لازم برای اجرای چنین ایده‌ای برخوردار نبودند؛ اما رفته رفته و با گذشت حدودا 6 سال پس از طرح این ایده، استفاده از این شیوه پرداخت در اوایل دهه 1970 رونق گرفته و بانک‌ها قوانینی را در جهت استفاده از دایرکت دبیت وضع نمودند و این مسئله همزمان بود با توسعه زیرساخت‌های فنی که نقش کلیدی را در استفاده از دایرکت دبیت ایفا می‌نمایند. این روند رفته رفته در سایر کشورها نیز مورد توجه قرار گرفت و امروزه بسیاری از کشورها در سیستم مالی خود از مزایای دایرکت دبیت در عرصه‌های مختلفی بهره می‌برند.
البته لازم به ذکر است به نوعی می‌توان ریشه‌هایی از آنچه که در دایرکت دبیت وجود دارد را در 2500 سال پیش و در دوره حکومت بطلمیوس یونانی در اسکندریه نیز مشاهده کرد که البته تفاوت‌های کلیدی با آنچه که به عنوان فناوری دایرکت دبیت از آن یاد کردیم، دارد. در آن ایام این مفهوم در انبار غلات دولتی ظهور پیدا کرده بود که در این مکان، کلیه اطلاعات حساب‌های اصلی کلیه انبارهای منطقه‌ای غلات موجود در مصر نگهداری می‌شد. میان این انبارها شبکه‌ای شکل گرفته بود که بعدها موجب راه‌اندازی یک سیستم انتقال دارایی به حساب متفاوت بی‌آن که نیازی به جابه‌جایی فیزیکی آن باشد، گردید که مدت‌ها بعد به وسیله بانکداران و بازرگانان ایتالیایی تحت عنوان سیستم جیرو (Giro System) به کار گرفته شد.

نحوه کار دایرکت دبیت چگونه است؟

احتمالا با مطالعه مطالب فوق یک تصویر ذهنی کلی از شیوه عملکردی دایرکت دبیت در ذهن‌تان شکل گرفته باشد؛ به طور کلی، دایرکت دبیت دارای سازوکار بسیار ساده‌ای است و برای توضیح راحت‌تر آن یک مثال عملی در این ارتباط را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

فرض کنید که متناسب با نیاز فرزند خود به صورت ماهانه باید مبلغی در حدود 500 هزار تومان در ازای شرکت فرزندتان در کلاس‌های آموزشی به حساب یک موسسه واریز نمائید. حال اگر موسسه آموزشی مورد نظر از شیوه پرداخت دایرکت دبیت پشتیبانی کند، شما می‌توانید با استفاده از چنین فناوری به بانک این اجازه را بدهید تا این موسسه آموزشی را برای برداشت 500 هزار تومان در تاریخ معین از هر ماه، مجاز نماید. به این ترتیب، موسسه آموزشی یاد شده قادر خواهد بود در تاریخ معین به میزان مبلغی که شما اجازه داده‌اید از حسابتان به طور مستقیم برداشت نماید و برای چنین امری به تائید شما نیاز نداشته باشد. 
البته ناگفته نماند که قرارداد دایرکت دبیت در هر زمانی امکان لغو شدن از سوی مشتری و دریافت کننده خدمات را دارد و در صورت قطع دریافت خدمات از موسسه آموزشی (در مثال یاد شده) به راحتی قادر خواهید بود این اجازه برداشت از حساب را لغو کنید. تاریخ تعیینی در قرارداد نیز از انعطاف خوبی برخوردار است و در صورتی که کسب‌وکار مورد نظر که اجازه برداشت به او اعطا شده بخواهد در تاریخ دیگری این مبلغ را از حساب شما برداشت نماید، چنین امری در دایرکت دبیت امکان‌پذیر است؛ اما این تغییر تاریخ به دریافت تائیدیه مشتری و دریافت کننده خدمات در نزد بانک نیاز خواهد داشت.

مزایا و معایب استفاده از دایرکت دبیت

در یک نگاه کلی مزایا و معایب دایرکت دبیت را می‌توان در جدول زیر خلاصه کرد:

البته این موارد نقاط قوت کلی بوده که در فناوری دایرکت دبیت با آن مواجه هستیم؛ اما با توجه به این که در استفاده از سرویس برداشت مستقیم با دو بازیگر اصلی صاحب حساب و همچنین کسب‌وکار برداشت کننده پول از حساب مواجه هستیم، بهتر است این مزایا را به طور تفصیلی برای هر یک از این بازیگران اصلی مورد بررسی قرار دهیم:

نقاط قوت استفاده از دایرکت دبیت برای مشتریان

شاید هنگامی که گفته می‌شود در دایرکت دبیت کسب‌وکارهای ارائه کننده خدمات مستمر به کاربران، قادرند به طور کاملا مستقیم هزینه‌های خدمات ارائه شده را از حساب مشتریان و دریافت‌کنندگان خدمات برداشت نمایند، موضوع کمی خطرناک به نظر برسد و چنین احساس کنید که درصورت کلاهبردار بودن سازمان و کسب‌وکار مورد نظر، این سازمان یک روز حساب شما را خالی کرده و ناپدید خواهد شد؛ اما واقعیت ماجرا به طور دیگری است و برای اثبات چنین امری به سراغ بررسی مزایای استفاده از چنین روش پرداختی برای مشتریان می‌رویم که این مزایا به شرح زیر هستند:

صرفه‌جویی در زمان و پرداخت سریع

با استفاده از دایرکت دبیت نیازی به منتظر ماندن در صف‌های عابربانک یا نوبت‌های بانکی نخواهید داشت و در اصل بستری را فراهم می‌آورد تا بدون ورود به درگاه بانکی بتوانیم هزینه‌های روزمره خود را پرداخت کنیم.

امنیت حداکثری

برخلاف آنچه که برخی از افراد تصور می‌کنند، استفاده از دایرکت دبیت دارای امنیت بسیار بالایی است و شرایط در آن به گونه‌ای است که در طول هر ماه فقط در راس تاریخ مقرر حساب مشتری به روی کسب‌وکار مورد نظر باز شده و این کسب‌وکار نیز منحصرا با اجازه‌ای که مشتری داده یک بار در ماه و به میزان مقرری که باز هم خود مشتری آن را اجازه داده قادر به برداشت وجه خواهد بود.

کاهش آمار تراکنش‌های ناموفق

گاها کاربران به دلیل ضعیف بودن اینترنت یا مختل شدن سیستم بانکی با مشکل تراکنش ناموفق مواجه می‌شوند که تکرار بیش از حد چنین فرآیندی علاوه بر زمانبر بودن آن، احتمال قفل شدن حساب آن‌ها را افزایش می‌دهد و این درحالیست که دایرکت دبیت با خودکارسازی تراکنش‌ها آمار تراکنش‌های ناموفق را بسیار پایین‌تر آورده است. 

پرداخت بدهی‌ها در زمان مقرر

بسیاری از کاربران به دلیل دغدغه‌های فکری و کار زیاد گاها فراموش می‌کنند که اقساط خود را پرداخت نمایند که چنین امری موجب تحمیل هزینه‌های اضافی و جریمه‌هایی تحت عنوان جریمه دیرکرد می‌شود. کلیه این مشکلات با استفاده از سیستم اتوماتیک دایرکت دبیت برطرف شده و دیگر با هیچ جریمه‌ای مواجه نخواهید شد.

نقاط قوت استفاده از دایرکت دبیت برای کسب‌وکارها

تحقیقات میدانی نشان داده که عموما کسب‌وکارها بیشتر از مشتریان به استفاده از دایرکت دبیت تمایل نشان داده‌اند و این به دلیل وجود مزایای بسیار زیادی است که دایرکت دبیت برای کسب‌وکارها در پی دارد. از مزایای اصلی استفاده از دایرکت دبیت برای کسب‌وکارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کاهش بار عملیاتی و هزینه‌ها

اگر دایرکت دبیت وجود نداشته باشد، بسیاری از کسب‌وکارها و نهادهای ارائه کننده خدمات مجبور می‌شوند که چند روز قبل از تاریخ سررسید پرداخت اقساط و حق اشتراک، این مسئله را از طریق پیامک یا تماس به آن‌ها اطلاع دهند که چنین مسئله‌ای مطمئنا نتیجه‌ای جز افزایش بار عملیاتی و هزینه‌ها نخواهد داشت. این درحالیست که با وجود دایرکت دبیت همه چیز کاملا خودکار انجام خواهد گرفت.

افزایش جریان نقدینگی

در پیشرفت کسب‌وکارها نمی‌توان به شاخص نقدینگی کم توجهی کرد و هرچه این شاخص بالا باشد، به همان میزان وضعیت یک بیزینس و کسب‌وکار بهتر خواهد بود. وجود دایرکت دبیت به کسب‌وکارها این اطمینان را می‌دهد که مقدار مشخصی پول در تاریخ مقرر به حساب آن‌ها واریز خواهد شد و به همین علت کسب‌وکارها راحت‌تر می‌توانند بر روی توسعه بهینه عملکرد خود تمرکز نمایند.

کاهش میزان معوقات و بدهی‌ها

کسب‌وکارها عموما به دلیل بدقولی برخی از مشتریان در پرداخت اقساط و حق اشتراک چندان تمایلی به ارائه اقساطی خدمات ندارند و طبیعتا با ورود دایرکت دبیت و اتوماتیک شدن پرداخت‌ها این مشکل نیز برطرف خواهد شد. 

چه کسب و کارهایی از دایرکت دبیت استفاده می‌کنند؟ 

شاید این سوال ذهنتان را به خود مشغول سازد که کدام نوع کسب‌وکارها می‌توانند از دایرکت دبیت در ارائه خدمات خود پشتیبانی نمایند؟ در یک پاسخ کلی به چنین سوالی باید بگوئیم که استفاده از دایرکت دبیت صرفا به یک حوزه کاری مشخص محدود نشده و انواع کسب‌وکارها می‌توانند از مزایای آن بهره ببرند؛ اما به طور جزئی‌تر، کسب‌وکارهای زیر بهتر از سایر حوزه‌ها می‌توانند از طریق دایرکت دبیت به کسب درآمد سریع و راحت دست پیدا کنند:

•    کلیه مراکز آموزشی از مهدکودک، مدارس و دانشگاه‌ها گرفته تا آموزشگاه‌های فرهنگی، هنری، فعال در حوزه آموزش زبان و غیره.
•    صرافی‌های رمزارزی ایرانی و صرافی‌های ارز دیجیتال خارجی که مشتریان ایرانی آن‌ها دارای حساب بانکی بین‌المللی هستند. در واقع برخی از تاریخچه صرافی‌ها که به کیف پول مشتریان و کاربران خود دسترسی دارند، قادرند به صورت دوره‌ای و برای انجام معاملات بعدی کاربران خود، حساب صرافی آن‌ها را با دایرکت دبیت شارژ نمایند؛ به این صورت که از کیف پول یا حساب بانکی آن‌ها مقداری پول یا ارز دیجیتال را به صورت خودکار (و با اجازه خود کاربر) وارد محیط صرافی رمزارزی نمایند.
•    کلیه مراکز بهداشتی و درمانی و خدمات بیمه می‌توانند در زمینه دریافت حق مشاوره، حق بیمه، ارائه خدمات درمانی یا حتی حق ویزیت از دایرکت دبیت استفاده نمایند.
•    سبدگردان‌های خصوصی و کارگزاری‌ها در صورتی که برای کاربران خود کیف پول الکترونیکی ایجاد کرده باشند، می‌توانند با دسترسی به حساب بانکی این افراد، کیف پول کاربران را برای انجام معاملات بعدی شارژ کنند.
•    کلیه شرکت‌های فعال در حوزه ارائه خدمات اینترنت و مخابرات

دایرکت دبیت؛ تجربه پرداخت سریع و بی‌دردسر

ما در این مقاله از بلاگ کریپتوباز تلاش نمودیم تا شما را با مفهوم دایرکت دبیت آشنا کنیم و همان طور که در مطالب فوق مشاهده کردید، منظور از سرویس پرداخت مستقیم و خودکار از حساب بانکی یا همان دبیت کارت، نوعی روش پرداخت جدید بوده که به مشتریان و کسب‌وکارها در پرداخت اقساط و حق اشتراک از سوی آن‌ها یاری می‌رساند. البته لازم به ذکر است که در این شیوه نیز همه چیز به مجوز مشتری بستگی داشته و بدون اجازه او امکان افزایش سقف پرداختی یا تغییر تاریخ پرداخت دوره‌ای وجود نخواهد داشت؛ به بیان ساده‌تر، دایرکت دبیت ایجاد شده تا کاربران با صرف انرژی و زمان کمتر کلیه اقساط خود را به موقع پرداخت کرده و هیچ دغدغه خاصی از بابت جریمه دیرکرد و هزینه‌های اضافی نداشته باشند. ناگفته نماند که مشتریان قادر هستند در هر موعد و زمانی که بخواهند قرارداد دایرکت دبیت را فسخ کرده و دسترسی کسب‌وکار مورد نظر برای دریافت حق اشتراک و اقساط را از وی سلب نمایند. آیا تاکنون تجربه استفاده از دایرکت دبیت را داشته‌اید؟ به نظر شما این شیوه پرداخت تا چه میزان قادر است چهره سیستم اقتصاد سنتی را تغییر دهد؟