وقتی در سال ۲۰۱۰ هال فینی، یکی از چهره‌های شناخته‌شده دنیای رمزنگاری و از پیشگامان بیت‌کوین، درباره آینده‌ی بانک‌های بیت‌کوینی نوشت، بسیاری از افراد هنوز حتی مفهوم بیت‌کوین را هم به‌درستی درک نکرده بودند. اما او آینده‌ای را ترسیم کرد که امروزه، حداقل بخشی از آن، به واقعیت نزدیک شده است.
بیشتربخوانید : چرخه‌های چهار ساله بیت‌کوین چیست؟
هال فینی کیست و چرا نظرش اهمیت دارد؟
هال فینی (Hal Finney) فقط یک برنامه‌نویس معمولی نبود. او از اعضای کلیدی جامعه سایفرپانک بود، کسانی که دغدغه اصلی‌شان حفظ حریم خصوصی در فضای دیجیتال بود. فینی در شرکت معروف PGP کار می‌کرد؛ شرکتی که نرم‌افزار رمزگذاری ایمیل را برای عموم توسعه داد.
اما آنچه او را برای همیشه در تاریخ بیت‌کوین ماندگار کرد، این بود که نخستین کسی بود که از ساتوشی ناکاموتو، خالق بیت‌کوین، تراکنشی دریافت کرد. او همچنین سازنده اولین سیستم «اثبات کار قابل استفاده مجدد» بود، پایه‌ای که بعدها در ساختار بلاک‌چین کاربرد یافت. فینی در سال ۲۰۱۴ در ۵۸ سالگی درگذشت، اما آثار فکری‌اش همچنان الهام‌بخش فعالان این حوزه است.
ایده بانک‌های بیت‌کوینی چه بود؟
در یکی از پست‌هایش در فروم Bitcointalk در سال ۲۰۱۰، فینی به شکلی بی‌سابقه آینده‌ای را ترسیم کرد که در آن، مردم کمتر به‌صورت مستقیم با بیت‌کوین معامله می‌کنند. از نظر او، بیت‌کوین نقش زیرساخت اصلی مالی را خواهد داشت، اما مردم پول دیجیتال را از بانک‌هایی دریافت خواهند کرد که پشتوانه آن بیت‌کوین است.
او اعتقاد داشت که انجام تراکنش‌های مستقیم با بیت‌کوین به‌ویژه تراکنش‌های بزرگ وقت‌گیر و ناکارآمد است. بنابراین، بانک‌ها می‌توانند با ایجاد لایه دوم پرداخت، پول دیجیتالی قابل مبادله‌ای را ارائه دهند که سریع، ساده و مطمئن باشد.
بانک بیت‌کوینی یا شرکت خزانه‌داری؟ برداشت‌ها اشتباه بود
مدت‌ها بعد، در ژوئن ۲۰۲۵، مدیرعامل بخش استراتژی بیت‌کوین در شرکت Semler، تصویری از پست قدیمی فینی منتشر کرد و مدعی شد که فینی ظهور شرکت‌های خزانه‌داری بیت‌کوینی را پیش‌بینی کرده است. اما این برداشت به‌سرعت با واکنش جورج سلجین، اقتصاددان برجسته و متخصص حوزه بانکداری آزاد، رد شد. سلجین توضیح داد که آنچه فینی توصیف کرده، بانک‌هایی بوده‌اند که پول دیجیتال قابل بازخرید در برابر بیت‌کوین صادر می‌کنند؛ نه شرکت‌هایی که سهام یا بدهی منتشر می‌کنند و با آن بیت‌کوین می‌خرند. تفاوت بنیادی این دو مفهوم در جدول زیر خلاصه شده است:
| ویژگی | بانک بیت‌کوینی (مدل فینی) | شرکت خزانه‌داری بیت‌کوینی |
|---|---|---|
| نوع دارایی صادرشده | پول دیجیتال قابل بازخرید | سهام یا اوراق بدهی |
| کاربرد دارایی | انجام تراکنش‌های روزمره | سرمایه‌گذاری یا سفته‌بازی |
| پشتوانه مستقیم | بله، ۱۰۰٪ بیت‌کوین | نه لزوماً |
| هدف | تسهیل پرداخت‌ها | افزایش سود با خرید بیت‌کوین |
این تفاوت باعث می‌شود ایده فینی بسیار مترقی‌تر از شرکت‌های کنونی تلقی شود، چرا که تمرکز او روی کاربرد عملی بیت‌کوین در اقتصاد روزمره بود، نه صرفاً ذخیره‌سازی و سود.
دیدگاه فینی و سیستم بانکداری آزاد؛ آیا این مدل قابل پیاده‌سازی است؟
فینی در نوشته‌هایش به آثار جورج سلجین اشاره می‌کند؛ کسی که نظریه «بانکداری آزاد» را مطرح کرده بود. این نظریه به بانک‌هایی اشاره دارد که بدون مداخله دولت، پول اختصاصی خود را منتشر می‌کنند اما هم‌زمان تحت فشار بازار، خودتنظیمی دارند.
او پیش‌بینی کرده بود که بانک‌های بیت‌کوینی نیز می‌توانند با سیاست‌های متفاوت، نرخ بهره و ارزهای دیجیتال متنوع فعالیت کنند و حتی سیستم را از تورم و نوسانات محافظت کنند. چنین سیستم رقابتی‌ای، اگر به‌درستی پیاده‌سازی شود، می‌تواند یک انقلاب واقعی در دنیای مالی ایجاد کند.
آیا بانک‌های بیت‌کوینی امروز وجود دارند؟
با وجود آنکه دقیقا مدل فینی هنوز محقق نشده، اما نمونه‌هایی از عنصرهای اصلی این مدل در سیستم‌های مالی مدرن دیده می‌شود. برای مثال:
-
برخی بانک‌ها مانند Solar Bank شروع به خرید و ذخیره بیت‌کوین کرده‌اند تا دارایی‌هایشان را از افت ارزش پول فیات محافظت کنند.
-
استیبل‌کوین‌ها مانند USDT و USDC، کارکردی مشابه پول دیجیتال دارند و در بسیاری از تراکنش‌ها جای بیت‌کوین را گرفته‌اند.
-
پلتفرم‌های دیفای (DeFi) امکان دریافت وام یا سود را بدون نیاز به بانک‌های مرکزی فراهم کرده‌اند، اگرچه پولی که ارائه می‌کنند معمولاً قابل بازخرید مستقیم در برابر بیت‌کوین نیست.
چرا هنوز بانک‌های بیت‌کوینی ظهور نکرده‌اند؟
سلجین معتقد است دلیل اصلی عدم ظهور این بانک‌ها، کم‌استفاده بودن بیت‌کوین به‌عنوان یک ابزار پرداخت است. تا وقتی که مردم به‌صورت گسترده از بیت‌کوین برای خرید روزمره استفاده نکنند، زیرساخت‌های جایگزین مانند بانک‌های بیت‌کوینی صرفه اقتصادی نخواهند داشت.
با این حال، همین امروز هم شبکه لایتنینگ بیت‌کوین و رشد استفاده از استیبل‌کوین‌ها نشان می‌دهد که نیاز به لایه‌های پرداخت سریع و ارزان وجود دارد و شاید تنها یک تغییر فرهنگی یا تکنولوژیکی کوچک کافی باشد تا دوباره ایده فینی در کانون توجه قرار گیرد.
جمع‌بندی
دیدگاه فینی درباره بانک‌های بیت‌کوینی، بیشتر از آنکه صرفاً نظریه‌ای دور از ذهن باشد، بر اساس شناخت عمیق او از محدودیت‌های فنی بیت‌کوین و واقعیت‌های اقتصادی شکل گرفته بود. او می‌دانست که مردم به دنبال راحتی، سرعت و امنیت در پرداخت‌ها هستند و بیت‌کوین نمی‌تواند به‌تنهایی این نیاز را برآورده کند. ممکن است امروز بانک‌های بیت‌کوینی به‌صورت کامل به‌وجود نیامده باشند، اما روندهای فعلی بازار نشان می‌دهد که بخشی از آنچه او پیش‌بینی کرده بود، آرام‌آرام در حال تحقق است. شاید فردا خیلی دور نباشد.
