اخیراً پروژه نظارتی Midas Project شکایتی رسمی به سازمان مالیات داخلی آمریکا (IRS) ارائه داده و OpenAI را متهم به نقض احتمالی قوانین مالیاتی کرده است. این نهاد می‌گوید OpenAI از «حفاظت‌های اخلاقی» خود عقب‌نشینی کرده، دچار «تضاد منافع جدی» شده و حتی از منابع خیریه برای مقاصد تجاری سو‌ءاستفاده کرده است. این خبر اهمیت بالایی دارد چون OpenAI در ابتدا به عنوان یک سازمان غیرانتفاعی با هدف خدمت به بشریت راه‌اندازی شد. اما حالا برخی می‌گویند این شعارها فقط پوسته‌ای برای منافع میلیارد دلاری شده‌اند.
پشت پرده شکایت: تضاد منافع یا تنها سوءتفاهم؟
دیده‌بان Midas اعلام کرده که شواهدی مستند گردآوری کرده که نشان می‌دهد OpenAI نه‌تنها به تدریج حفاظت‌های اخلاقی و شفافیت مالی را کنار گذاشته، بلکه ساختاری ایجاد کرده که تضاد منافع جدی برای اعضای هیئت‌مدیره و مدیرعامل به‌وجود می‌آورد.
به گفته این نهاد نظارتی، سم آلتمن (Sam Altman)، مدیرعامل OpenAI، در دو نقش کلیدی ظاهر شده؛ هم مدیر اجرایی بخش تجاری و هم عضو هیئت‌مدیره‌ی غیرانتفاعی. همین موضوع می‌تواند فرصتی بی‌سابقه برای منافع شخصی ایجاد کند. کافی‌ست تصور کنید فردی همزمان مدیر یک صندوق خیریه و مدیر شرکتی باشد که آن صندوق به‌طور انحصاری به آن قرارداد می‌دهد. این دقیقاً همان سناریویی است که Midas درباره OpenAI مطرح کرده است.
OpenAI و تغییر ساختار: از غیرانتفاعی به سودمحور؟
این اولین‌بار نیست که بحث‌های جدی درباره‌ی تغییر ساختار OpenAI به میان می‌آید.
در نوامبر سال گذشته، خبر رسید این شرکت در حال بررسی تبدیل‌شدن به Public Benefit Corporation (شرکت منفعت عمومی) است؛ مدلی که امکان سودآوری برای سرمایه‌گذاران را فراهم می‌کند اما همچنان ادعای منفعت اجتماعی را حفظ می‌کند. اگرچه چند ماه بعد رسماً اعلام شد تصمیم قطعی گرفته نشده، اما برخی کارشناسان عقیده دارند فرآیند آماده‌سازی برای جذب سرمایه‌گذاران بزرگ، از مدت‌ها پیش آغاز شده است.
حتی رسانه‌ها از تلاشی برای برداشتن محدودیت سود (Profit Cap) خبر دادند؛ محدودیتی که در ابتدا تضمین می‌کرد سرمایه‌گذاران فقط تا سقف مشخصی از رشد مالی شرکت منتفع شوند. حالا، اگر این محدودیت‌ها عملاً برداشته شود، راه برای کسب درآمدهای میلیارد دلاری باز خواهد شد؛ موضوعی که چهره‌ای بسیار متفاوت از «آینده‌ای برای همه» را ترسیم می‌کند.
جدول مقایسه ساختار اولیه و ساختار مورد بحث OpenAI
| ویژگی | ساختار اولیه (غیرانتفاعی) | ساختار مورد بحث (سودمحور) |
|---|---|---|
| هدف رسمی | منفعت عمومی و توسعه مسئولانه AI | منفعت عمومی + سود سرمایه‌گذاران |
| سقف سود | دارد (Profit Cap) | احتمال حذف سقف سود |
| مالکیت سهام | بدون سهام اختصاصی برای مدیران | احتمال تخصیص سهام به مدیران |
| شفافیت مالی | الزام به شفافیت کامل | کاهش شفافیت در برخی بخش‌ها |
| کنترل هیئت‌مدیره | اکثراً چهره‌های مستقل غیرانتفاعی | ترکیب چهره‌های دارای منافع مالی |
این جدول به‌خوبی نشان می‌دهد چرا بخشی از منتقدان معتقدند OpenAI درحال فاصله‌گرفتن از فلسفه اولیه خود است.
تضاد منافع هیئت‌مدیره؛ چه کسانی زیر ذره‌بین‌اند؟
در گزارش Midas Project نام چند چهره کلیدی به‌چشم می‌خورد. برت تیلور (Bret Taylor)، رئیس هیئت‌مدیره OpenAI، یکی از بنیان‌گذاران Sierra AI است؛ شرکتی که محصولات OpenAI را بازفروش می‌کند. یا آدام دانجلو (Adam D’Angelo)، مدیرعامل Quora، که خودش از مشتریان ChatGPT محسوب می‌شود. این یعنی تصمیماتی که در OpenAI گرفته می‌شود، می‌تواند مستقیم به جیب این افراد سود برساند.
این تضاد منافع بالقوه، دقیقاً همان چیزی است که قوانین مالیاتی ایالات متحده درباره‌ی سازمان‌های غیرانتفاعی هشدار داده‌اند. اگر ثابت شود تصمیمات OpenAI با هدف انتفاع شخصی مدیران و سرمایه‌گذاران گرفته شده، نه منفعت عموم مردم، خطر از دست‌دادن معافیت‌های مالیاتی بسیار جدی خواهد بود.
پرونده‌ای تازه اما قدیمی: پای ایلان ماسک هم وسط است
اگر تصور می‌کنید ماجرا همین‌جا تمام می‌شود، اشتباه می‌کنید. ایلان ماسک که از بنیان‌گذاران اولیه OpenAI بود، سال گذشته دوبار علیه این شرکت اقامه دعوا کرد. او معتقد است OpenAI اصول اولیه خود را فراموش کرده و حالا بیشتر به فکر سودآوری سریع و سلطه بازار است تا منافع بشری. ماسک در یکی از پرونده‌های حقوقی خود اعلام کرده که OpenAI به‌طور هدفمند از تعهدات قراردادی‌اش مبنی بر حفظ وضعیت غیرانتفاعی عدول کرده است. این دعواها باعث شد رسانه‌ها این سوال را مطرح کنند: آیا OpenAI در حال تبدیل‌شدن به شرکتی شبیه به تسلا و اسپیس‌ایکس است، فقط با برند «انسان‌دوستانه»؟
بیشتربخوانید: شکایت ایلان ماسک علیه OpenAI؛آیا ماسک برنده می‌شود؟
آیا IRS وارد عمل می‌شود؟
شاید جذاب‌ترین بخش این داستان، عدم اطمینان مطلق باشد. اداره مالیات آمریکا هنوز واکنشی رسمی نشان نداده اما اگر تصمیم بگیرد تحقیقات گسترده آغاز کند، عواقب سنگینی در انتظار OpenAI خواهد بود. کافی‌ست این سازمان متقاعد شود که ساختار حاکمیتی OpenAI با استانداردهای غیرانتفاعی سازگار نیست؛ آنگاه هم برند این شرکت آسیب می‌بیند و هم ممکن است میلیاردها دلار مالیات و جریمه مطالبه شود.
به‌ویژه در زمانی که جهان به‌سرعت به سمت هوش مصنوعی مولد حرکت می‌کند و اعتماد عمومی بزرگ‌ترین سرمایه شرکت‌هایی مثل OpenAI است، چنین ضربه‌ای می‌تواند سرنوشت‌ساز باشد.
جمع‌بندی
شکایت Midas Project علیه OpenAI فراتر از یک دعوای حقوقی ساده است.
این شکایت نماد یک بحران عمیق‌تر در صنعت هوش مصنوعی است: آیا می‌توان به شرکت‌های بزرگ اعتماد کرد که به نفع همه انسان‌ها کار کنند؟ یا همیشه منافع مالی اولویت خواهد داشت؟ اگر این اتهامات درست باشد، IRS ممکن است موقعیت مالیاتی OpenAI را بررسی و حتی تغییر دهد. این می‌تواند برای بسیاری از استارتاپ‌ها و مؤسسات دیگر هم یک زنگ خطر جدی باشد. برای کسانی که به آینده هوش مصنوعی اهمیت می‌دهند، این خبر یک یادآوری است: پیشرفت فناوری بدون شفافیت و پاسخگویی می‌تواند خطرناک باشد.
