هشدار ویتالیک بوترین: هویت دیجیتال باید چندگانه باشد

وییتالیک بوترین، هم‌بنیان‌گذار اتریوم، هشدار داده است که هویت دیجیتال تک‌بعدی می‌تواند حریم خصوصی کاربران را نابود کند. او در یادداشتی جدید، پیشنهاد داده سیستم‌های هویت «چندگانه» یا همان Pluralistic IDs جایگزین شوند تا هم امنیت داده‌ها حفظ شود و هم امکان مشارکت عادلانه در زندگی دیجیتال فراهم باشد.

هویت دیجیتال تک‌بعدی؛ راهی سریع به‌سوی پایان ناشناس‌بودن

شاید برای شما هم پیش آمده باشد که بخواهید در فضای آنلاین با هویت‌های مختلف حضور داشته باشید؛ مثلا یک حساب برای ارتباط کاری، حسابی برای تعامل اجتماعی، و حسابی دیگر صرفاً برای سرگرمی یا یادگیری. بوترین به‌درستی اشاره می‌کند اگر سیستم‌های هویت دیجیتال تنها به یک شناسه یکتا بسنده کنند، تمام این لایه‌های مجزا از بین می‌رود.

در چنین حالتی، همه فعالیت‌های شما از کوچک‌ترین تراکنش‌های رمزارزی گرفته تا عضویت در انجمن‌های اینترنتی در یک «پروفایل عمومی» قابل‌ردیابی خلاصه می‌شود. به‌عبارت ساده‌تر، دولت‌ها، شرکت‌ها و حتی کارفرمایان می‌توانند تمام ابعاد زندگی دیجیتال شما را زیر ذره‌بین ببرند.

بوترین در نوشته‌اش هشدار داده چنین مدلی، هرچند ظاهراً با امنیت بالایی اجرا شود، باعث ایجاد فشار و تهدید می‌شود. کاربری که نتواند نقش‌های مختلف خود را در فضای دیجیتال از هم جدا کند، عملاً آزادی عملش را از دست می‌دهد.

چرا اثبات دانش صفر (ZK Proof) کافی نیست؟

بسیاری از پروژه‌های نوین هویت دیجیتال، از جمله World ID و برخی ابتکارات اتحادیه اروپا، از فناوری اثبات دانش صفر یا ZK Proofs بهره می‌برند. این روش به کاربران امکان می‌دهد بدون افشای اطلاعات شخصی، هویتشان را تأیید کنند.

بوترین این فناوری را تحسین می‌کند، اما تأکید دارد که حتی چنین مدل‌هایی هم مشکل اصلی را حل نمی‌کنند. اگر اجبار «یک هویت برای هر فرد» به‌صورت سخت‌گیرانه اعمال شود، همچنان اصل ناشناس‌بودن به خطر می‌افتد.

برای مثال تصور کنید یک شهروند تایوانی که از شناسه دیجیتال ملی استفاده می‌کند، به دلایل سیاسی یا شغلی نیاز دارد فعالیت‌های خود را در چند پروفایل مجزا سازماندهی کند. اگر این امکان حذف شود، او نه‌تنها کنترل کمتری روی داده‌های شخصی دارد بلکه بیشتر در معرض سوءاستفاده قدرت‌ها قرار می‌گیرد.

آیا اثبات ثروت جایگزین بهتری است؟

شاید فکر کنید راه‌حل این باشد که به‌جای هویت واقعی، میزان دارایی کاربر ملاک تأیید باشد. بوترین می‌گوید این هم راه‌حل عادلانه‌ای نیست.

او هشدار می‌دهد سیستم‌هایی که فقط بر اساس «اثبات ثروت» یا Proof of Wealth اعتبار می‌دهند، افراد کم‌درآمد یا کسانی که منابع مالی محدودی دارند را کنار می‌گذارند. چنین رویکردی نهایتاً قدرت را بیش‌ازپیش در اختیار ثروتمندان قرار می‌دهد.

بوترین می‌گوید: «ایده‌آل این است که هر فرد بتواند N هویت داشته باشد و هزینه تأیید این هویت‌ها به‌طور تصاعدی افزایش یابد تا از سوءاستفاده جلوگیری شود.»

هویت چندگانه یا Pluralistic Identity دقیقاً چه مفهومی دارد؟

بوترین معتقد است تنها راهکار واقع‌بینانه برای توازن بین امنیت و آزادی، هویت‌های چندگانه است.

در این سیستم:

• هیچ مرجع واحدی مسئول صدور و مدیریت همه هویت‌ها نیست.

• هر فرد می‌تواند چندین شناسه مجزا از منابع مختلف دریافت کند.

• این منابع می‌توانند شامل اسناد دولتی، شبکه‌های اجتماعی یا سایر سامانه‌های اعتبارسنجی باشند.

برای مثال اگر در یک کشور سند شناسایی ملی دارید، باز هم می‌توانید یک حساب تأییدشده از طریق پروفایل کاری یا اجتماعی مستقل داشته باشید. ترکیب این لایه‌ها باعث می‌شود هیچ هویتی انحصار مطلق پیدا نکند.

مزایای سیستم هویت چندگانه به زبان ساده

برای درک بهتر، به جدول زیر دقت کنید:

چرا این موضوع برای آینده اتریوم و وب۳ حیاتی است؟

اتریوم به‌عنوان پلتفرمی که بر ناشناس‌بودن و تمرکززدایی تأکید دارد، اگر بخواهد پذیرش عمومی پیدا کند باید راه‌حلی ارائه دهد که هم شفافیت تراکنش‌ها را حفظ کند و هم آزادی عمل کاربران را محدود نکند.

بوترین تأکید می‌کند اگر مدل‌های تک‌هویتی با سهم بازار نزدیک به ۱۰۰٪ غالب شوند، دنیای رمزارز عملاً همان مشکلات دنیای سنتی را تکرار خواهد کرد؛ یعنی ردیابی، سانسور و تبعیض سیستماتیک.

نتیجه‌گیری

در نهایت، بوترین هشدار می‌دهد که تنها راهکار پایدار برای اکوسیستم‌های دیجیتال، سیستم‌های هویت چندگانه است. این مدل می‌تواند به افراد فاقد اسناد رسمی، مانند مهاجران یا بی‌تابعیت‌ها، فرصت برابری در حضور آنلاین بدهد.او معتقد است اگر بخواهیم همزمان حریم خصوصی، دسترسی فراگیر و مقاومت در برابر سوءاستفاده را حفظ کنیم، نباید به راه‌حل‌های ساده‌انگارانه بسنده کنیم.