گاهی در اخبار فناوری، می‌شنویم که بلاکچین و رمزارزها آینده اقتصاد جهان را شکل می‌دهند. اما پشت پرده این سیستم‌های جذاب و پیشرفته، مفهومی حیاتی پنهان است: امنیت در شبکه‌های بلاکچین. اگر هنوز برایتان سوال است که امنیت بلاکچین واقعا چیست و چطور می‌شود آن را بهبود داد، در ادامه با ما همراه باشید. در این نوشتار سعی کرده‌ایم در ساده‌ترین شکل ممکن و با مثال‌های ملموس، تصویری روشن از این موضوع ارائه کنیم.
امنیت در بلاکچین از کجا شروع می‌شود؟
مدت‌ها پیش، افراد فقط به کلمات عبور ساده برای محافظت از اطلاعات خود اکتفا می‌کردند. اما در دنیای فناوری غیرمتمرکز امروز، شرایط تغییر کرده است. در بلاکچین، ما دیگر با یک سرور مرکزی روبه‌رو نیستیم که بتوان آن را به سادگی هک کرد؛ بلکه با زنجیره‌ای از کامپیوترها در سراسر جهان سروکار داریم که هر کدام بخشی از اطلاعات را نگهداری می‌کنند. این ساختار توزیع‌شده همان نقطه قوت و دلیل امنیت ذاتی بلاکچین محسوب می‌شود.
با این وجود، امنیت کامل صرفا به واسطه توزیع داده‌ها تضمین نمی‌شود. مثلا اگر یک نفر بتواند بیش از 51 درصد توان محاسباتی یک شبکه را در اختیار بگیرد، می‌تواند تراکنش‌ها را دست‌کاری کند. این جاست که مفهوم امنیت در بلاکچین اهمیت خودش را نشان می‌دهد.
بیشتر بخوانید : بررسی تأثیر مکانیزم‌های اجماع بر امنیت بلاکچین
چرا امنیت در بلاکچین اهمیت ویژه‌ای دارد؟
شاید برایتان سوال باشد که “مگر چه اتفاقی می‌تواند بیفتد که ما این‌قدر به امنیت بلاکچین اهمیت می‌دهیم؟” برای درک بهتر، کافی است به هک‌های میلیون‌دلاری برخی صرافی‌های رمزارز در سال‌های اخیر نگاه کنیم. افرادی که حتی کوچک‌ترین راه نفوذی پیدا کنند، ممکن است سرمایه عظیمی را از یک شبکه به سرقت ببرند. در عین حال:
- حفظ محرمانگی کاربران: هیچ‌کس دوست ندارد اطلاعات مالی‌اش دست غریبه‌ها بیفتد.
- اطمینان از درستی داده‌ها: اگر زنجیره تراکنش‌ها به هم بریزد، کل شبکه دچار اختلال می‌شود.
- اعتماد به آینده ارزهای دیجیتال: وقتی مردم بدانند امنیت یک شبکه بالاست، مایل به سرمایه‌گذاری و استفاده از آن خواهند بود.
به همین دلیل پروژه‌های بلاکچینی، بخش بزرگی از منابع خود را صرف روش‌های پیشرفته برای مقابله با نفوذ و کلاهبرداری می‌کنند.
مفاهیم اصلی امنیت در شبکه‌های بلاکچین
رمزنگاری (Cryptography)
امروزه رمزنگاری شده است پایه و اساس تمام تراکنش‌های بلاکچینی. داده‌ها در قالب کلیدهای خصوصی و عمومی تبادل می‌شوند. این همان چیزی است که هر گره (Node) را از دیگری متمایز و تراکنش‌ها را امن می‌کند.
اثبات کار یا اثبات سهام (Proof of Work/Stake)
با الگوریتم اثبات کار، ماینرها باید برای ثبت هر بلاک جدید، مسائل پیچیده ریاضی را حل کنند. این فرایند هزینه‌بر، باعث می‌شود حمله به شبکه بسیار پرهزینه باشد. در اثبات سهام هم شما باید بخشی از دارایی‌تان را به عنوان وثیقه قفل کنید تا اجازه تایید تراکنش‌ها را به دست آورید. اگر خطایی مرتکب شوید، ممکن است دارایی‌تان را از دست بدهید. همین موضوع حمله را برای هکرها بی‌صرفه می‌کند.
گره‌ها یا نودهای توزیع‌شده (Decentralized Nodes)
وقتی اطلاعات یک شبکه میان هزاران گره در سراسر دنیا تقسیم می‌شود، دست‌کاری در داده‌ها تنها در صورتی ممکن است که اکثریت گره‌ها هم‌دست مهاجم باشند. طبیعتا همراه کردن صدها یا هزاران کامپیوتر برای خرابکاری، امر ساده‌ای نخواهد بود.
چگونه می‌توان امنیت در بلاکچین را ارتقا داد؟
همان‌طور که ما از رمزنگاری و گره‌های توزیع‌شده حرف زدیم، این‌ها تنها بخشی از پازل امنیت هستند. در عمل، روش‌های دیگری هم وجود دارند که می‌توانند سطح امنیت را بالاتر ببرند.
بازبینی مستمر کد (Code Audit)
هر سیستم نرم‌افزاری برای اینکه در برابر حفره‌های امنیتی ایمن بماند، نیازمند بازبینی مداوم کدها است. بسیاری از پروژه‌های بلاکچینی، تیم‌های تخصصی را استخدام می‌کنند تا با رصد مداوم و آزمایش‌های نفوذ (Penetration Testing)، حفره‌های احتمالی را قبل از سوءاستفاده پیدا و رفع کنند.
نکته مهم: برخی از حملات هکرها بسیار هوشمندانه هستند و حتی پیشرفته‌ترین زیرساخت‌ها هم ممکن است دچار آسیب شوند. بنابراین به‌روزرسانی مداوم کد و همکاری با متخصصان امنیتی، حیاتی است.
استفاده از قراردادهای هوشمند ایمن (Secure Smart Contracts)
تا زمانی که قراردادهای هوشمند به درستی طراحی نشده باشند، فرصت‌های مناسبی برای هکرها به وجود می‌آورند. بدیهی است در صورت نقص در منطق قرارداد، ممکن است دارایی کاربران به آسانی سرقت شود. برای پیشگیری از این اتفاقات:
- کدخوانی دقیق: همیشه چند نفر متخصص کدنویسی باید جزء به جزء قرارداد هوشمند را مرور کنند.
- استفاده از ابزارهای تست: برخی ابزارهای Automated Testing می‌توانند مشکلات احتمالی کد را قبل از اجرا کشف کنند.
- آزمایش در شبکه‌های تست: شبکه‌های آزمایشی شبیه‌ساز دنیای واقعی‌اند؛ هر مشکلی قرار باشد پیش بیاید، ترجیحا ابتدا در محیط تست رخ دهد.
ذخیره‌سازی امن کلیدهای خصوصی (Secure Wallets)
بعضی از ما تجربه تلخ فراموش کردن پسورد ساده یک حساب کاربری را داشته‌ایم. حال تصور کنید کلید خصوصی یک کیف پول دیجیتال، هزاران دلار ارزش داشته باشد. اگر این کلید دزدیده یا گم شود، برگشت آن تقریباً غیرممکن است. برای همین استفاده از کیف پول‌های سرد (Cold Wallets) یا سخت‌افزاری و حتی روش‌های چندامضایی (Multi-Sig) می‌تواند مانع بزرگی برای سوءاستفاده هکرها باشد.
نمونه‌های واقعی از اهمیت امنیت در بلاکچین
داستان حمله DAO در اتریوم
در سال ۲۰۱۶، یکی از مشهورترین هک‌های تاریخ بلاکچین رخ داد. هکرها با استفاده از یک حفره امنیتی در کد پروژه DAO، توانستند میلیون‌ها دلار اتر را به سرقت ببرند. این ماجرا نشان داد که حتی پروژه‌های بزرگ نیز در برابر حفره‌های امنیتی مصون نیستند. در نتیجه، توسعه‌دهندگان اتریوم مجبور شدند با سخت‌فورک، شبکه را به نسخه جدید منتقل کنند تا سرمایه کاربران را حفظ کنند.
بیشتر بخوانید : مفهوم کامل دائو DAO چیست؟
سرقت کلیدهای خصوصی از کیف پول‌های گرم
همیشه این توصیه را شنیده‌ایم که کلید خصوصی را در یک جا امن نگه دارید. اگر کلید در کیف پول گرم (نرم‌افزار نصب‌شده روی دستگاه متصل به اینترنت) نگهداری شود، احتمال هک شدن آن وجود دارد. ماجرای هک برخی صرافی‌های اینترنتی در سال‌های اخیر نیز نشانه‌ای است برای اینکه دسترسی به کلید خصوصی چقدر می‌تواند خطرناک باشد.
آیا بلاکچین ۱۰۰٪ امن است؟
برخی تصور می‌کنند بلاکچین معادل امنیت مطلق است. این تلقی کاملا صحیح نیست. داشتن یک سیستم توزیع‌شده با رمزنگاری قدرتمند، هسته اصلی امنیت است اما تهدیدهای بیرونی (مانند حملات هماهنگ یا اشکال در قراردادهای هوشمند) همچنان محتمل خواهند بود. به‌طور خلاصه:
- باگ در کد همیشه محتمل است.
- سهل‌انگاری انسان در نگهداری کلیدها، امنیت را به خطر می‌اندازد.
- حملات اجتماعی (مهندسی اجتماعی) ممکن است در شبکه‌های کوچک موفق عمل کند.
این عوامل باعث می‌شوند هیچ‌گاه نتوانیم با قطعیت بگوییم یک شبکه کاملاً ایمن است. اما می‌توانیم درجه امنیت آن را تا حد زیادی بالا ببریم.
جمع‌بندی نهایی
گاهی فراموش می‌کنیم که امنیت در بلاکچین یک مفهوم پیچیده و چندلایه است، نه صرفا یک تکه کد جادویی که همه‌چیز را تضمین می‌کند. از زیرساخت‌های رمزنگاری گرفته تا طراحی دقیق قراردادهای هوشمند و روش‌های توزیع گره‌ها، همه دست به دست هم می‌دهند تا فضای امنی فراهم کنند. آنچه مهم است، به‌روزرسانی مداوم، آزمایش‌های امنیتی مستمر و آگاهی کاربران از مخاطرات احتمالی است.
در نهایت اگر کسی می‌خواهد وارد دنیای رمزارزها شود، بهتر است در کنار جذابیت سودهای کلان، به مخاطرات امنیتی هم توجه داشته باشد و با دقت تمام، قدم بردارد. چون همان قدر که ظرفیت سودآوری بالا می‌رود، ریسک از دست دادن سرمایه هم افزایش پیدا می‌کند. هوشمندانه اقدام کنید و همیشه در جستجوی بهترین روش‌های امنیتی باشید.