برای یک لحظه تصور کنید که می‌توانید خرید و فروش سهام شرکت‌ها را بدون نیاز به کارگزاری‌ها و سیستم‌های پیچیده بانکی انجام دهید؛ تصور کنید هر سهم، به جای این که یک برگه کاغذی یا یک عدد در حساب دیجیتالی بانکی شما باشد، یک توکن منحصر به فرد روی بلاک چین باشد که می‌توانید آن را به سادگی و در لحظه، با هر کسی در هر کجای دنیا معامله کنید!
شاید این تصور در نگاه اول کمی دور از دسترس به نظر برسد، اما دنیای پر شتاب و پر هیاهوی تکنولوژی بلاک چین امکان آن را فراهم کرده است که این رویا به واقعیت تبدیل شود: از طریق توکنیزه کردن بورس سهام!
تکنولوژی بلاک چین در عمل نشان داده است که بستر بسیار مناسبی برای ایجاد شفافیت، سرعت و امنیت در حوزه‌های مختلف است و پتانسیل‌های بسیار زیاد آن، توجه بسیاری از صنایع را به خود جلب کرده است، از جمله صنعت مالی سنتی.
اما آیا واقعا بازارهای مالی سنتی آماده آن هستند که به دنیای بلاک چین مهاجرت کنند؟ در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا پس از مروری بر بازارهای سنتی بورس و سهام، به این سوال مهم پاسخ دهیم.
بورس سهام سنتی: ستون فقرات اقتصاد جهانی
از دیرباز، بازار سهام سنتی یکی از مهمترین ستون‌های اقتصاد جهانی بوده و هست. در این بازار وسیع و گسترده، شرکت‌ها از طریق فروش سهام خود به عموم مردم، سرمایه جذب می‌کنند و در مقابل، سرمایه‌گذاران نیز با خرید این سهام، در سود و زیان شرکت‌ها شریک می‌شوند.
سیستم سنتی بورس و سهام در طول سالیان متمادی تکامل یافته و کارایی خود را ثابت کرده است، با این حال هنوز هم در برخی از جنبه‌ها کاستی‌هایی دارد و با چالش‌هایی روبرو است. از جمله این موارد می‌توان به فرایندهای پیچیده تسویه و پایاپای معاملات، هزینه‌های عملیاتی بالا، واسطه‌های متعدد و در برخی موارد، عدم شفافیت کافی اشاره کرد.
جالب آنجا است که همه این محدودیت‌ها که از نقاط ضعف بازار بورس سهام سنتی هستند، از نقاط قوت دنیای بلاک چین به شمار می‌روند و همین امر موجب شده است که تکنولوژی بلاک چین، به عنوان یک راه حل انقلابی و بسیار موثر برای حل این مشکلات در نظر گرفته شود.
توکنیزه شدن بازار بورس سهام: هر سهم، یک توکن روی بلاک چین!
به زبان ساده، توکنیزه کردن دارایی‌ها یعنی تبدیل کردن دارایی‌های واقعی (مانند سهام، املاک، طلا و حتی آثار هنری) به توکن‌های دیجیتالی که روی یک شبکه بلاک چین ثبت می‌شوند.
به این ترتیب، وقتی صحبت از توکنیزه شدن بورس سهام می‌شود، منظور این است که هر سهم شرکت، به جای این که یک کد ورودی در دفتر کل یک کارگزاری بورسی و یا یک سند فیزیکی (مانند برگه های کاغذی سنتی) باشد، به صورت یک توکن دیجیتال منحصر به فرد بر روی شبکه بلاک چین در می‌آید.
با یک نگاه به ماهیت توکن‌ها، به وضوح شاهد پتانسیل کاربردی آنها در این زمینه هستیم:
- به راحتی می‌توان تمام اطلاعات مربوط به هر سهم (مانند نام شرکت، تعداد سهم، مالکیت و تاریخچه معاملات) را در یک توکن جای داد.
- به دلیل ماهیت آن و سطح بالای امنیت در بلاک چین، توکن‌ها غیرقابل تغییر و بسیار امن هستند.
- می توان توکن‌ها را به سادگی و با سرعت بسیار خرید و فروش کرد و یا به دیگران انتقال داد.
- می توان توکن‌ها را در کیف پول های نرم‌افزاری یا سخت‌افزاری نگهداری و حفظ کرد.
- خرید و فروش توکن‌ها با سرعت بسیار بالا و بدون نیاز به واسطه قابل انجام است.
با در نظر گرفتن مجموعه این موارد، می‌توان دید که فناوری بلاک چین پتانسیل آن را دارد که یک راه حل جامع، کاربردی و دقیق برای حل همه مشکلات کنونی بازار بورس و سهام سنتی ارائه کند.
اقدامات لازم برای توکنیزه شدن بازار بورس سهام: راهی پر فراز و نشیب
بازار سنتی بورس و اوراق بهادار، یکی از اصلی‌ترین و قدیمی‌ترین بازارهای جهان اقتصاد است، و به همین دلیل، توکنیزه کردن بورس سهام تنها به توسعه فناوری محدود نمی‌شود. مسیر جابجایی بازار بورس سنتی به دنیای بلاک چین، بسیار پر فراز و نشیب بوده و نیازمند آن است که یک تحول عمیق در ساختارها و قوانین موجود انجام شود. برخی از مهمترین اقدامات و چالش‌ها در راستای عملی شدن این ایده عبارتند از:
- قانون‌گذاری و چارچوب حقوقی: اولین، و احتمالا مهمترین گام در این مسیر، تدوین قوانین و مقررات جدیدی است که به توکن‌های سهام اعتبار حقوقی ببخشند و نحوه صدور، معامله و نگهداری آنها را مشخص کنند.
- استانداردسازی: قدم بعدی ایجاد استانداردهای فنی و پروتکل‌های یکپارچه‌ای است که با استفاده از آنها، صدور و معامله توکن‌های سهام انجام شود و در عین حال، اطمینان حاصل شود که این توکن‌ها در پلتفرم‌های مختلف قابل معامله و همکاری هستند.
- زیرساخت فناوری: گام بعدی، توسعه پلتفرم‌های بلاک چینی قوی و مقیاس‌پذیری است که بتوانند حجم معاملات بورس سهام را پردازش کنند. با توجه به توان پردازشی مورد نیاز برای انجام هر خرید یا فروش، و اعتباربخشی به معامله، و با در نظر گرفتن وسعت و عظمت بازار بورس و سهام سنتی، به انجام رساندن این امر یک چالش بزرگ فنی است.
- تامین امنیت سایبری: با تبدیل دارایی‌های واقعی موجود در بازار بورس و سهام به توکن‌های دیجیتال، بدیهی است که تامین امنیت در برابر حملات سایبری، هک و سرقت های دیجیتال، بسیار حیاتی است.
- پذیرش از سوی جامعه فعال در بازار: اجرایی شدن چنین تغییر بزرگی، بیش از هر چیز نیازمند پذیرش و همکاری تمام ذی‌نفعان اصلی بازار است، از جمله بانک‌ها، کارگزاری‌ها، شرکت‌های بورس و صد البته، سرمایه‌گذاران.
- آموزش و آگاهی‌سازی: به منظور ایجاد پذیرش در جامعه، نیاز مبرمی به آموزش و ایجاد آگاهی و شناخت در سرمایه‌گذاران و فعالان بازار وجود خواهد داشت.
مهاجرت بورس به بلاک چین: قطعی، اما تدریجی و محتاطانه!
اما آیا این اتفاق خواهد افتاد؟ آیا شاهد آن خواهیم بود که بازار سنتی بورس و سهام از روش های سنتی خود دست برداشته و به شبکه‌های بلاک چین مهاجرت کند؟
پاسخ کوتاه این است: بله، این اتفاق در حال وقوع است، اما نه به صورت یک انقلاب ناگهانی، بلکه به صورت یک روند تدریجی و گام به گام.
از یک سو، بازار بورس و سهام بستر معامله حجم بالایی از سرمایه است که بخش عظیمی از آن متعلق به سرمایه‌گذاران سنتی است که آشنایی و در نتیجه، اعتماد چندانی به فناوری‌های جدید ندارند. متقاعد کردن این افراد به یک تغییر بنیادین، کار آسانی نیست.
از سوی دیگر، فراهم کردن زیرساخت‌های مورد نیاز و پلتفرم‌های مناسب، با توان پردازشی مناسب و امنیت کافی، یک چالش تکنولوژیک بزرگ است و نیازمند آن است که نهادها و شرکت‌های خصوصی، نیمه دولتی و دولتی، با همکاری هم به آن بپردازند.
با این حال، مزایای استفاده از بلاک چین برای توکنیزه کردن سهام به قدری چشمگیر و کاربردی است که نمی‌توان از آن صرف نظر کرد، مانند:
- کاهش هزینه‌ها به وسیله حذف واسطه‌ها و فرایندهای دستی.
- افزایش سرعت تسویه و در نتیجه نیاز به سرمایه در گردش کمتر و حداقل کردن ریسک معاملات.
- شفافیت بیشتر از طریق ثبت کلیه تراکنش‌ها به صورت عمومی و غیرقابل تغییر روی بلاک چین و امکان ردیابی کامل آنها.
- دسترسی جهانی همه سرمایه‌گذاران از سراسر جهان به بازارهای مختلف.
- افزایش نقدینگی از طریق امکان تقسیم‌پذیری سهام به واحدهای کوچک‌تر (کسری از سهم) با استفاده از آلت کوین‌های مستعد برای توکنیزه کردن بازار سنتی بورس و سهام.
مجموعه مزایای فناوری بلاک چین در برابر بازار سنتی بورس و اوراق بهادار، یک محرک قوی برای حرکت به سمت توکنیزه شدن این بازار است. اما در مقابل، باید توجه داشت که ریسک‌های پس‌زمینه در این فناوری، از جمله وابستگی مستقیم آن به توان پردازشی و دسترسی به اینترنت، و آسیب‌پذیری سرمایه کاربران در برابر حملات سایبری و هک، از جمله دلایلی هستند که روند مهاجرت بازارهای سنتی به بلاک چین را کندتر می‌کنند.
پروژه های پیشرو: آیا تا به حال در جایی بورس سهام توکنیزه شده است؟
اگر چه تا کنون شاهد آن نبوده‌ایم که یک بورس سهام سنتی به طور کامل توکنیزه شده باشد، اما پروژه‌های متعددی در سراسر جهان در حال کار بر روی این هدف هستند که در ادامه، برخی از مهمترین آنها را به طور مختصر معرفی می‌کنیم.
SIX Digital Exchange (SDX) در سوئیس
یکی از پیشروترین نمونه‌ها در جهان، پلتفرم SDX است که به بورس اوراق بهادار سوئیس (SIX) تعلق دارد. SDX یک پلتفرم کاملا تخصصی بوده و هدف آن، توکنیزه کردن اوراق بهادار و معاملات آنها بر پایه بلاک چین است. این پروژه تا کنون اوراق قرضه و برخی دیگر از دارایی‌ها را توکنیزه کرده و در حال گسترش فعالیت‌های خود در زمینه سهام نیز هستند.
بورس فرانکفورت (Deutsche Börse)
بورس فرانکفورت نیز به صورت رسمی اعلام کرده است که در حال بررسی امکانات بلاک چین برای توکنیزه کردن دارایی‌ها و بهبود زیرساخت‌های پس از معامله است و در راستای همین هدف، پروژه‌های آزمایشی مختلفی با همکاری بانک‌ها و شرکت‌های فناوری بلاک چین آغاز شده‌اند.
سنگاپور
سنگاپور نیز یکی دیگر از پیشگامان این عرصه است و مقامات مالی سنگاپور (MAS) نیز فعالانه در حال بررسی و توسعه راه‌حل‌های بلاک چینی برای بازارهای مالی این کشور هستند. پروژه‌های آزمایشی متعددی با همکاری نهادهای مالی بزرگ در این کشور در حال انجام هستند و نتایج آنها بسیار امیدوار کننده ارزیابی می‌شود.
پروژه های استارت آپی
علاوه بر نهادهای سنتی، استارت‌آپ‌های متعددی در حوزه فناوری مالی (فین‌تک) نیز در حال توسعه پلتفرم‌هایی برای صدور و معامله توکن‌های سهام هستند. یکی از این پروژه ها کوین بیس است که در حال درخواست مجوز SEC برای عرضه سهام توکنیزه شده در آمریکا است. پروژه امیدبخش دیگر، کراکن است که قصد دارد با محصول «xStocks»، بیش از ۵۰ سهام و ETF را در شبکه سولانا برای مشتریان خارج از آمریکا ارائه دهد.
اجرایی شدن این پروژه‌ها نشان می‌دهد که حرکت به سمت توکنیزه شدن بازارهای مالی سنتی همین الان هم آغاز شده است و با اجرای موفقیت‌آمیز هر پروژه، این حرکت با سرعت بیشتری ادامه خواهد یافت. اما به هر حال انتظار نمی‌رود تمام بازارهای بورس سهام جهان به یکباره به بلاک چین مهاجرت کنند. این فرایند تدریجی بوده و در هر گام، با همکاری نزدیک رگولاتورها، نهادهای مالی و شرکت‌های فناوری پیش خواهد رفت.
بورس سنتی سهام و وسوسه های بلاک چین
توکنیزه کردن بورس سهام سنتی پتانسیل آن را دارد که انقلابی در نحوه عملکرد بازارهای مالی ایجاد کند. مزایای ذاتی بلاک چین همپوشانی بسیار خوبی با نقاط ضعف بازارهای مالی سنتی دارد و با افزایش سرعت، کاهش هزینه‌ها و بهبود شفافیت، این فناوری می‌تواند به بهبود عملکرد و کارایی بازار های سنتی کمک شایانی کند.
این مزایا برای هیچکس پنهان نیست و به نظر می‌رسد که حرکت بازارهای سنتی به سوی فناوری بلاک چین، اجتناب‌ناپذیر باشد. همین الان هم شاهد آن هستیم که پروژه‌های متعددی در جای جای دنیا روی توکنیزه کردن بازار سهام کار می‌کنند؛ برخی از این پروژه‌ها از حمایت‌های دولتی هم برخوردارند و به موفقیت‌هایی هم دست پیدا کرده‌اند.
