واش تریدینگ (Wash Trading) چیست؟

گاها برخی از سرمایه‌گذاران کلان به منظور دستکاری بازار و فریب معامله‌گران خرد اقدام به خرید و بلافاصله فروش یک دارایی دیجیتالی نظیر ارزهای رمزپایه کرده و این عمل را به قدری تکرار می‌کنند تا حجم معاملات دارایی مورد نظر به طور کاملا مصنوعی و کاذب بالا رود؛ این کار که از آن تحت عنوان واش تریدینگ (Wash Trading) یاد می‌شود در بازار سهام غیرقانونی و جرم است ولی آیا با توجه به عدم وجود نهاد متمرکز در مارکت ارز دیجیتال امکان ردیابی چنین اعمالی وجود دارد؟ واش تریدینگ چه آسیبی به بازار کریپتو و معامله‌گران آن وارد می‌سازد؟ 

مسئله عدم تنظیم مقررات در حوزه ارزهای دیجیتالی، اتخاذ برخی استراتژی‌های احتیاطی می‌تواند کمک خوبی به تریدرها نماید تا در دام سرمایه‌گذارانی که نسبت به واش تریدینگ اقدام کرده‌اند، گرفتار نشوند. قدم اول برای اتخاذ استراتژی‌های احتیاطی ارزیابی موقعیت و آشنایی کامل با مفهوم واش تریدینگ است؛ با توجه به اهمیت آشنایی با چنین مفهومی و نقش آن در جلوگیری از ورود ضررهای ناخواسته، ما این مقاله از بلاگ کریپتوباز را به بررسی واش تریدینگ اختصاص داده‌ایم و اگر شما هم در این زمینه کنجکاو هستید، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

مفهوم واش تریدینگ (Wash Trading) چیست؟

منظور از واش تریدینگ که در منابع فارسی گاها از آن تحت عنوان تجارت شستشو یاد می‌شود، حالتی بوده یک معامله‌گر و سرمایه‌گذار کلان با هدف دستکاری و مداخله در بازار رمزارزی، پس از فروش یک دارایی خاص بلافاصله پس از آن یا پس از گذشت مدت زمان بسیار کوتاهی، آن دارایی را مجددا بازخرید می‌نماید و این عمل به قدری تکرار می‌شود تا با افزایش کاذب حجم معاملات، قیمت دارایی دیجیتالی مورد نظر در جهت اهداف این فرد دستخوش تغییراتی شود. عموما شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران با انگیزه‌های مختلفی به سراغ واش تریدینگ می‌روند؛ به طوری که ممکن است واش تریدینگ با هدف تحریک سایر تریدرها به خرید برای افزایش قیمت یا حتی تشویق آن‌ها به فروش برای کاهش قیمت‌ها صورت پذیرد. گاهی برخی از نهنگ‌های بازار رمزارزی با واش تریدینگ تلاش می‌کنند تا ارزش قیمتی یک ارز دیجیتال نظیر قیمت بیت کوین BTC را پایین آورده و با خرید بیت کوین در کف قیمتی از رالی صعودی بعدی نهایت استفاده را ببرند. 

در یک کلام واش تریدینگ با هدف گمراه نمودن دیگران صورت می‌پذیرد تا این افراد با توجه به قیمت و حجم معاملاتی کاذب یک دارایی به سمت خرید یا فروش دارایی مورد نظر آیند. البته لازم به ذکر است که در ارزهای ارزشمندی همچون بیت کوین، اتر ETH و غیره عموما واش تریدینگ با تبانی چندین نهنگ انجام می‌شود و از واش تریدینگ می‌توان به عنوان یکی از رایج‌ترین تکنیک‌های دستکاری بازار یاد کرد. 

واش تریدینگ در حوزه توکن های غیرمثلی (NFT)

توکن‌های غیرقابل تعویض یا همان NFTها اخیرا بسیار مورد توجه سرمایه‌گذاران و تریدرها قرار گرفته‌ و در عمل به بخش جدایی‌ناپذیر دنیای کریپتوکارنسی تبدیل شده‌اند. آنچه که در مطالب فوق در ارتباط با آن صحبت کردیم، فقط واش تریدینگ در حوزه ارزهای رمزپایه و خرید اتریوم و سایر ارزهای دیجیتالی را در برمی‌گرفت؛ حال سوال این است که واش تریدینگ در دنیای کریپتو صرفا به رمزارزها منحصر شده یا به نحوی در زمینه توکن‌های NFT نیز کاربرد دارد؟! منظور از NFTها توکن‌های منحصربه‌فردی بوده که مالکیت و جزئیات آن‌ها در بلاک‌چین ذخیره شده و امروزه مارکت پلیس‌های متعددی همچون OpenSea، Blur، Element، Rarible و غیره به دارایی‌های ارزشمندی تبدیل شده‌اند که ارزش هر یک از آن‌ها گاها تا چند میلیون دلار نیز افزایش پیدا می‌کند.

عموما خالقان NFTها به دنبال راهی هستند تا توکن خود را برجسته کرده و سایر سرمایه‌گذاران آن را خریداری نمایند؛ به همین علت مفهوم واش تریدینگ به نوعی وارد دنیای توکن‌های غیرمثلی نیز شده است. به این صورت که یک معاملگر Wash توکن‌های خود را شخصا می‌فروشد و مجددا می‌خرد تا بدین شکل حجم، سود و ارزش کاذب ایجاد کند و از این طریق کنترل قیمت خرید و فروش را کاملا در دست می‌گیرد. حال افرادی که خارج از این فرآیند قرار دارند، با مشاهده چنین ارقامی برای خرید این توکن برنامه‌ریزی می‌کنند و به هنگامی که یک خریدار واقعی آن را می‌خرد تفاوت قیمتی ایجاد شده به جیب سازنده این توکن خواهد رفت.

یک مثال عملی در این زمینه را می‌توان در اکتبر سال 2021 مشاهده نمود که پروژه NFT لاروا لبز با عنوان کریپتوپانکس (Cryptopunks) پدیده‌ای مشابه واش تریدینگ را در بلاک‌چین اتریوم تجربه نمود و در طول آن توکن CryptoPunk 9998 با ارزش 124457 اتر مورد معامله قرار گرفت. اترهای به کار رفته در خرید این توکن به حساب فروشنده منتقل و سپس مجددا به حساب خریدار بازگشتند و از این اترها در اصل به منظور بازپرداخت وامی که شخص خریدار برای خرید NFT از لاروا لبز گرفته بود، مورد استفاده قرار گرفت؛ این اقدام را می‌توان مثالی از پولشویی در مارکت NFTها به شمار آورد.

مقایسه مفهوم بازارسازی و واش تریدینگ

بازارسازی به فرآیندی اطلاق می‌گردد که در آن با خرید و فروش همزمان مقدار ثابت یک دارایی در مکان‌های مختلف مواجه هستیم؛ به عنوان مثال، یک بازارساز بیت کوین ممکن است به تریدری پیشنهاد دهد که بیت کوین را از یک صرافی با قیمت 29300 دلار خریداری کند و به هنگامی که سرمایه‌گذار نسبت به خرید بیت کوین پیشنهادی تصمیم می‌گیرد، بلافاصله بیت کوین را از صرافی دیگری به قیمت 29200 دلار خریداری کرده و از این تفاوت قیمتی سود می‌برد. در ظاهر امر ممکن است شباهت‌های زیادی میان بازارسازی و واش تریدینگ وجود داشته باشد؛ اما تفاوت‌هایی نیز میان آن‌ها وجود دارد که اصلی‌ترین تفاوت به قصد موجود در آن‌ها مربوط می‌شود. در بازارسازی، دارایی‌های مختلف برای خرید و فروش در اختیار سایر سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرند و امکان مشارکت افراد ناشناس در معاملات رمزارزی فراهم می‌گردد.

این در حالیست که در واش تریدینگ صرفا زمانی رخ می‌دهد که طرفین معامله، حساب‌های دارای مالکیت مشترک باشند یا ممکن است یک تریدر واش با دوستان خود تبانی نماید ولی چیزی که روشن است، این است که سایر معامله‌گران و افراد ناشناس دخالتی در این معامله نخواهند داشت.

نحوه کار واش تریدینگ به چه صورت است؟

در مطالب فوق روشن گردید که واش تریدینگ زمانی رخ می‌دهد که یک سرمایه‌گذار، توکن‌های یک سرمایه ثابت را همزمان مورد خرید و فروش قرار می‌دهد. در واقع همه چیز به قصد و نیت شرکت‌کنندگان در فرآیند واش تریدینگ بستگی دارد و در طول آن دارایی‌ها باید با مالکیت منافع مشترک در یک بازه زمانی بسیار کوتاه مورد معامله خرید و فروش قرار گیرند؛ منظور از مالکیت منافع مشترک، حساب‌هایی بوده که یک کمپانی یا شخص در اختیار دارد. عموما در حوزه بازارهای مالی متمرکز، قانون‌گذاران توجه ویژه‌ای نسبت به معاملاتی که میان حساب‌های با مالکیت منافع مشترک انجام شده، از خود نشان می‌دهند؛ چراکه ردیابی چنین معاملاتی به راحتی می‌تواند فعالیت‌های مرتبط با واش تریدینگ را برملا نماید. 

به طور خلاصه، واش تریدینگ با ارسال پی‌در‌پی سفارش خرید و فروش یک دارایی با قیمت خاص صورت می‌پذیرد که در نهایت این سفارش‌های پی‌درپی به اندازه مشخصی می‌رسند و چنین وانمود می‌شود که حجم منحصربه‌فردی از معاملات در ارتباط با یک دارایی خاص صورت گرفته است. البته لازم به ذکر است که این سفارش‌ها حتما باید سریعا و به صورت کاملا متوالی ارسال شوند تا از نشت تصادفی آن‌ها در بازار جلوگیری گردد. عموما این سفارشات از طریق چند اکانت متعلق یک فرد یا افراد خاصی انجام می‌گیرد تا به این صورت سیستم نظارتی صرافی متوجه واش تریدینگ نشود.

علت آسیب زا بودن واش تریدینگ در چیست؟

دستکاری در بازار در جهت افزایش یا کاهش قیمت، یک فومو یا فاد در مارکت ایجاد کرده و در عمل سرمایه سرمایه‌گذاران خرد را به خطر می‌اندازد. در دنیای کریپتو به دلیل عدم وجود نهاد قانون‌گذاری، وظیفه مقابله با واش تریدینگ به صرافی‌ها و خود مشارکت‌کنندگان در بازار سپرده شده است که چنین امری نیز در نوع خود قابل انتقاد است؛ چراکه صرافی‌های رمزارزی عموما انگیزه کمی برای مهار کردن چنین فعالیت‌هایی دارند و علت این مسئله را می‌توان در این واقعیت جستجو کرد که کسب درآمد آن‌ها به کارمزد معاملات بستگی داشته و حتی اگر حجم معملات ارائه شده در ارتباط با یک دارایی دیجیتالی، درست هم نباشد، ممکن است صرافی به دلیل افزایش سطح درآمدی خود به مقابله با آن نپردازد. 

متاسفانه مسئله واش تریدینگ اخیرا به یکی از معضلات اصلی دنیای رمزارزها و توکن‌های NFT بدل شده و راستی‌آزمایی حجم و قیمت واقعی رمزارزها وجود ندارد؛ این درحالیست که تریدرها راهی جز اتکا به آمارهای قابل اندازه‌گیری ندارند! با دشواری راستی‌آزمایی در چنین فضایی احتمال این که سرمایه‌گذران خرد و کم تجربه دست به تصمیمات اشتباهی زنند افزایش پیدا می‌کند. همین مسئله سبب شده تا بسیاری از تریدرها برای آن که قربانی واش تریدینگ نشوند به سراغ سرمایه‌گذاری بر روی ارزهای شناخته شده‌تری همچون بیت کوین یا اتر روند که از حجم بازار چند صد میلیاردی برخوردار هستند و احتمال انجام واش تریدینگ در آن‌ها بسیار کمتر از سایر رمزارزهاست.

وظایف صرافی ها برای مقابله با واش تریدینگ

صرافی‌ها دقیقا همان نهادهایی هستند که در دنیای کریپتو از توان لازم برای مقابله با واش تریدینگ و تجارت شستشو برخوردارند؛ هرچند که گفته شد عموما صرافی‌ها انگیزه کمتری برای مقابله با چنین اعمالی دارند ولی در صورت فراگیر شدن مسئله واش تریدینگ در دنیای کریپنو، مسلما کاربران به سراغ صرافی‌هایی خواهند رفت که بازار عادلانه‌ای را فراهم نموده‌اند. به طور کلی صرافی‌ها با انجام اعمال زیر می‌توانند مانع وقوع واش تریدینگ در بازار کریپتوکارنسی گردند:

•    اعمال محدودیت در ساخت اکانت: یکی از اقدامات پیشگیرانه‌ای که صرافی‌ها می‌توانند برای مقابله با واش تریدینگ انجام دهند، به اعمال محدودیت در ایجاد فقط یک اکانت از سوی هر تریدر و موسسه‌ است. طبیعتا هرچه صرافی از سیاست‌های قدرتمندی در شناخت مشتری و مبارزه با پولشویی برخوردار باشد، به همان میزان در مبارزه با پولشویی و واش تریدینگ نیز عملکرد بهتری از خود نشان خواهد داد.
•    اعمال قوانینی برای مقابله با خود تریدری: یکی از راهکارهای ساده برای جلوگیری از خود تریدری این است که صرافی به کاربران خود اجازه ندهد که سفارش‌های متضاد آن‌ها (خرید و فروش) با یکدیگر تطابق داشته باشند. البته در چنین حالتی احتمال دارد مشکلاتی برای تریدرهای حرفه‌ای ایجاد گردد؛ چراکه ممکن است این دسته خاص از تریدرها بخواهند به اجرای مدل‌های مختلفی بپردازند که البته این مشکل نیز با استفاده از موتور تطابق داخلی برطرف می‌شود.
•    اتخاذ سیاست کارمزد واحد: وجود پلن‌های کارمزدی چند لایه‌ای در صرافی‌ها در برخی موارد بستری را برای انجام واش تریدینگ فراهم می‌آورد؛ به این صورت که گاها کاربران به این نتیجه می‌رسند که به منظور برخورداری از کارمزد معاملات بهتر باید به سراغ واش تریدینگ توکن‌های کم حجم بروند. طبیعتا یا صرافی‌ها باید تدابیر دیگری برای مقابله با چنین مشکلی اتخاذ نمایند یا از همان سیاست کارمزد واحد بهره برند.

واش تریدینگ؛ روشی برای دستکاری قیمت دارایی‌ها و حجم معاملات!

با توجه به رشد نرخ سرمایه‌گذار در مارکت رمزارزی و به تناسب آن رشد پروژه‌های اسکم و فاقد ارزش در چنین بازاری، ما این مقاله از بلاگ کریپتوباز را به بررسی جامع مفهوم واش تریدینگ (Wash Trading) اختصاص دادیم که یکی از متداول‌ترین روش‌های موجود در بازارهای مالی برای دستکاری قیمت و حجم معاملات به شمار می‌رود. همان طور که در مطالب فوق مشاهده کردید، هدف اصلی واش تریدینگ فریب سرمایه‌گذاران خرد و تاثیر بر بازار در جهت افزایش یا کاهش قیمت یک دارایی خاص بوده و عموما در ارزهای دیجیتال و توکن‌های NFT که دارای نقدینگی کمتری هستند خود را نشان می‌دهد. وجود خطرات واش تریدینگ سبب شده تا امروزه بسیاری از کاربران به منظور در امان ماندن از ریسک‌های معاملاتی صرفا به سراغ بازارهای رمزارزی روند که از حجم معاملات بیشتر و تاریخچه قیمتی طولانی‌تر برخوردار هستند. حال که با مفهوم واش تریدینگ بهتر آشنا شدید، آیا به نظرتان تاکنون قربانی یک واش تریدینگ شده‌اید؟ از تجربیات خود برای ما بنویسید.