بازار DeFi از تمرکززدایی فاصله گرفته است: چرا این اتفاق می‌افتد؟

بازار مالی غیرمتمرکز (DeFi) به عنوان یکی از اصلی‌ترین نوآوری‌های صنعت بلاکچین معرفی شد که هدف آن ایجاد یک سیستم مالی کاملاً دموکراتیک و بدون نیاز به واسطه است. با این حال، گزارش‌های اخیر نشان می‌دهند که بسیاری از پلتفرم‌های DeFi فاقد تمرکززدایی واقعی هستند و بخش عمده‌ی نقدینگی و کنترل بازار در دست تعداد کمی از بازیگران بزرگ قرار دارد. این مسئله باعث شده است که ایده دموکراتیزه‌کردن مالی در این حوزه زیر سؤال برود. اما چه عواملی باعث شده‌اند که DeFi به این وضعیت برسد؟

متمرکز شدن نقدینگی در دست بازیگران بزرگ

طبق گزارشی که توسط بانک تسویه بین‌المللی (BIS) منتشر شده است، نقدینگی موجود در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) عمدتاً تحت کنترل تعداد محدودی از تأمین‌کنندگان نقدینگی (Liquidity Providers) است. این گزارش با تحلیل 250 استخر نقدینگی بزرگ در Uniswap V3 نشان داد که حدود 80 درصد از کل ارزش قفل‌شده (TVL) در دست گروه کوچکی از شرکت‌کنندگان قرار دارد. این بازیگران نه تنها بیشترین سود را از کارمزدهای معاملاتی به دست می‌آورند، بلکه در مقایسه با سرمایه‌گذاران خرد، بازدهی بسیار بیشتری دارند.

گزارش BIS تأکید می‌کند:

«این بازیگران بزرگ معمولاً روی استخرهای نقدینگی با حجم معاملات بالا و نوسانات پایین تمرکز می‌کنند، در حالی که سرمایه‌گذاران خرد اغلب در معرض ریسک‌های بیشتری قرار دارند و سود کمتری کسب می‌کنند.»

چالش‌های سرمایه‌گذاران خرد در DeFi

سرمایه‌گذاران خرد یا تأمین‌کنندگان کوچک نقدینگی، به دلایلی مانند پیچیدگی مدیریت نقدینگی و عدم دسترسی به منابع مشابه با بازیگران بزرگ، سود کمتری از مشارکت در بازارامورمالی متمرکز (DeFi)  کسب می‌کنند. این سرمایه‌گذاران:

• سهم کمتری از کارمزدهای معاملاتی (بین 10 تا 25 درصد) دریافت می‌کنند.
• در شرایط نوسانی بازار، اغلب بازدهی منفی دارند.
• به طور میانگین در تعداد کمتری از استخرهای نقدینگی مشارکت می‌کنند.

در مقابل، تأمین‌کنندگان نقدینگی حرفه‌ای با مدیریت فعال پوزیشن‌های خود و پیش‌بینی شرایط بازار، در شرایط نوسانی عملکرد بهتری دارند و سود بیشتری کسب می‌کنند.

آیا تمرکززدایی در DeFi یک ایده گمراه‌کننده است؟

از سال 2021، گری گنسلر، رئیس کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده (SEC)، بارها نسبت به ماهیت واقعی تمرکززدایی در DeFi ابراز تردید کرد. او این صنعت را ترکیبی از تمرکز و تمرکززدایی دانست و اظهار داشت که بسیاری از پروژه‌های DeFi، به دلیل استفاده از مدل‌های پاداش‌دهی مانند توکن‌های دیجیتال، ویژگی‌هایی مشابه با سازمان‌های تحت نظارت SEC دارند.

گنسلر همچنین هشدار داد که اگر نظارت بر پروژه‌های DeFi افزایش یابد، بسیاری از توسعه‌دهندگان و بنیان‌گذاران این پروژه‌ها ممکن است به فعالیت‌های ناشناس روی آورند یا از ایالات متحده خارج شوند.

نیروهای اقتصادی و رشد تمرکز در DeFi

گزارش BIS و سایر تحقیقات نشان می‌دهند که نیروهای اقتصادی موجود در سیستم‌های مالی، حتی در محیط‌های غیرمتمرکز مانند DeFi، به سمت تمرکز تمایل دارند. این مسئله، رقابت را افزایش داده و ایده‌ی دموکراتیزه‌شدن نقدینگی را زیر سؤال برده است. برای مثال:

• در سال 2023، گزارش شرکت Gauntlet نشان داد که تنها چهار پلتفرم 54 درصد از بازار صرافی‌های غیرمتمرکز را کنترل می‌کنند.
• بیش از 90 درصد دارایی‌های استیکینگ نقدشونده نیز در اختیار چهار پروژه بزرگ قرار دارد.

آیا مشکلات DeFi قابل حل هستند؟

برای رفع مشکلات تمرکز در DeFi، نیاز به اصلاحات ساختاری و طراحی مدل‌های اقتصادی جدید وجود دارد. بهبود دسترسی کاربران خرد به منابع و ابزارهای پیشرفته، کاهش پیچیدگی‌های فنی، و ایجاد انگیزه‌های عادلانه‌تر می‌تواند به کاهش تمرکز در این حوزه کمک کند. آینده DeFi و صرافی‌های غیرمتمرکز به این بستگی دارد که چگونه این چالش‌ها مدیریت می‌شوند و آیا می‌توان یک سیستم مالی پایدارتر و فراگیرتر ایجاد کرد یا خیر.

نتیجه‌گیری

بازار DeFi با وجود وعده‌های اولیه خود مبنی بر تمرکززدایی و دموکراتیزه‌کردن مالی، همچنان با مشکلات تمرکز و نابرابری دست و پنجه نرم می‌کند. تسلط بازیگران بزرگ بر نقدینگی، سودهای نامتناسب و چالش‌های سرمایه‌گذاران خرد از مهم‌ترین موانع در این مسیر هستند. با این حال، توسعه‌دهندگان و محققان می‌توانند با بررسی روندهای فعلی و ایجاد تغییرات اساسی در ساختارهای موجود، به ساخت یک سیستم مالی منصفانه‌تر و واقعاً غیرمتمرکز کمک کنند.